Sàn DEX là gì? Top các sàn DEX lớn nhất thị trường 2024

1. Tìm hiểu về sàn DEX

1.1. Sàn DEX là gì?

Sàn DEX hay Decentralized Exchange (Giao dịch phi tập trung) là nền tảng giao dịch tiền điện tử mà không cần sự can thiệp của một bên thứ ba trung gian. Trong DEX, các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa người mua và người bán thông qua các smart contract và các giao thức blockchain.

Khác với sàn giao dịch tập trung (CEX), sàn DEX cho phép người dùng trao đổi tiền điện tử trực tiếp với nhau mà không cần thông qua trung gian. Tất cả các giao dịch trên sàn DEX được thực hiện qua các hợp đồng thông minh, đảm bảo tính minh bạch, an toàn và quyền kiểm soát tài sản thuộc về người dùng.

1.2. Mục đích của sàn DEX

Sàn DEX ra đời, không cần sự can thiệp của bên thứ 3 trung gian nào cả, người giao dịch ẩn danh, không cần KYC, sử dụng công nghệ blockchain, bảo mật cao và khó bị hack.

Với sàn CEX người dùng phải xác minh danh tính (KYC) khi sử dụng sàn, khi giao dịch thì phải chuyển tiền từ ví của mình lên ví của sàn như vậy sàn sẽ có thông tin cá nhân của mình, cũng sẽ giữ tài sản của mình. Nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân cao, nếu hacker xâm nhập thì sẽ bị mất tài sản.

1.3. Sàn DEX hoạt động như thế nào?

Về cơ bản, các token trung gian là những tài sản crypto đại diện cho tiền pháp định hoặc tiền mã hóa. Nó được tạo ra thông qua một hệ thống bảo chứng đa chữ ký phân quyền. Các máy chủ của giao dịch phân quyền được phân tán, nghĩa là các máy chủ của chúng được trải rộng khắp để tránh xảy ra thời gian chết của máy chủ.

Khác với hệ thống tập trung truyền thống, hệ thống này sử dụng một mạng lưới thanh toán ngang cấp (P2P) tự động mà không có cơ quan trung ương nào. Lượng tiền chỉ được nắm giữ bởi chủ sở hữu và lưu trữ an toàn trong một chiếc ví được bảo mật bởi một chìa khóa duy nhất.

Hệ thống phân quyền đồng thời cũng khác với mô hình tập trung mà ở đó người dùng gửi tiền của chính họ. Khi một người dùng chuẩn bị rút số tiền đó ra, chúng sẽ được đổi lại thành tiền mã hóa mà chúng đại diện cho và gửi đến chủ sở hữu. Trong một giao dịch phân quyền, bạn có thể thiết lập một tài khoản và tiến hành giao dịch ngay sau đó.

2. Ưu và nhược điểm của sàn DEX

2.1. Ưu điểm

An toàn: Sàn DEX không trực tiếp giữ tài sản của người dùng, giảm thiểu nguy cơ bị tấn công và mất tài sản so với các sàn tập trung. Người dùng có hoàn toàn kiểm soát về tài khoản và tiền điện tử của mình, tạo ra một môi trường an toàn hơn cho giao dịch.

Tính riêng tư: Người dùng không cần cung cấp thông tin cá nhân như KYC khi tham gia sàn DEX, giúp bảo vệ sự riêng tư và tránh rủi ro rò rỉ thông tin. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng muốn giữ quyền riêng tư của mình khi thực hiện các giao dịch.

Đáng tin cậy: Sàn DEX sử dụng hợp đồng thông minh để thực hiện các giao dịch, loại bỏ nhu cầu tin tưởng vào bên trung gian để giữ tài sản hoặc xác nhận giao dịch. Điều này giảm thiểu nguy cơ mất tài sản do sự cố của bên thứ ba, tăng cường tính đáng tin cậy và an toàn cho người dùng.

2.2. Nhược điểm

Giao dịch chậm: Vì giao dịch trên DEX phải thông qua việc thực hiện hợp đồng thông minh trên blockchain, thời gian xử lý giao dịch có thể lâu hơn so với sàn tập trung.

Thiếu thanh khoản: So với các sàn giao dịch tập trung, tính thanh khoản trên các sàn phi tập trung vẫn còn kém. Bởi người dùng ít sử dụng sàn DEX dẫn đến tình trạng thiếu thanh khoản trên các nền tảng giao dịch phi tập trung.

3. Điều gì khiến sàn DEX trở thành 1 mảnh ghép không thể thiếu trong thị trường tiền điện tử?

Sàn DEX đã trở thành một mảnh ghép không thể thiếu trong thị trường tiền điện tử nhờ những đặc điểm nổi bật sau:

• Tính phi tập trung: Một trong những điểm nổi bật của DEX là tính phi tập trung, khiến người dùng có hoàn toàn quyền kiểm soát tài sản của mình. Không cần phải dựa vào sự trung gian của sàn, người dùng tự mình thực hiện các giao dịch trực tiếp trên blockchain, tạo ra sự độc lập và an toàn về quản lý tài sản.
• Tính minh bạch và bảo mật: Các giao dịch trên sàn DEX được thực hiện thông qua hợp đồng thông minh trên blockchain, giúp đảm bảo tính minh bạch và không thể bị can thiệp bởi bên thứ ba. Người dùng có thể kiểm tra mọi giao dịch một cách công khai và rõ ràng trên blockchain.
• Tính ẩn danh: Sàn DEX cung cấp tính năng ẩn danh cho người dùng. Thay vì phải cung cấp thông tin cá nhân như trên sàn tập trung, người dùng có thể tham gia giao dịch mà không tiết lộ danh tính.
• Tính phân quyền và kháng kiểm duyệt: Do không có một cơ quan trung ương kiểm soát, sàn DEX khó bị kiểm duyệt hoặc can thiệp bởi các chính phủ hay tổ chức. Điều này đảm bảo rằng người dùng có thể tự do giao dịch mà không sợ bị hạn chế hoặc ngăn cấm.
• Thúc đẩy các ứng dụng DeFi: Sàn DEX giúp người dùng tham gia vào các hoạt động về Lending, Borrowing, đầu tư và quản lý tài sản mà không cần phải dựa vào các cơ cấu trung gian truyền thống.

4. Các công cụ tổng hợp sàn DEX

Các công cụ tổng hợp sàn DEX (DEX Aggregators) là những nền tảng cho phép người dùng tìm kiếm và so sánh giá trên nhiều sàn DEX khác nhau để tìm ra mức giá tốt nhất cho giao dịch của mình. Công cụ tổng hợp này tự động chia nhỏ giao dịch của người dùng thành nhiều phần và thực hiện chúng trên nhiều sàn DEX khác nhau để tối ưu hóa lợi nhuận.

Một số công cụ tổng hợp sàn DEX phổ biến bao gồm:

• 1inch: Một trong những công cụ tổng hợp DEX nổi tiếng nhất, 1inch tìm kiếm giá trên nhiều sàn DEX và cung cấp các lệnh giao dịch với mức giá tốt nhất.
• Matcha: Công cụ này tích hợp nhiều sàn DEX khác nhau để tìm kiếm mức giá tốt nhất cho người dùng, đồng thời cung cấp giao diện đơn giản và dễ sử dụng.
• Paraswap: Paraswap giúp người dùng tìm kiếm và thực hiện các giao dịch với mức giá tốt nhất trên nhiều sàn DEX.

5. Sổ lệnh của các DEX

Sổ lệnh (Order Book) là một yếu tố quan trọng trong các sàn giao dịch, thể hiện danh sách các lệnh mua và bán đang chờ khớp lệnh. Trên các sàn DEX, sổ lệnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc khớp lệnh và xác định giá của các cặp tiền tệ.

Có hai loại sổ lệnh chính trong các sàn DEX:

5.1. Sổ lệnh truyền thống (CLOB - Centralized Limit Order Book)

CLOB là hình thức sổ lệnh phổ biến nhất trong các sàn giao dịch truyền thống, nơi tất cả các lệnh mua và bán được đặt trong một cuốn sổ lệnh trung tâm. Khi một lệnh mua hoặc bán mới được đặt, nó sẽ được khớp với lệnh đối ứng từ sổ lệnh.

5.2. Sổ lệnh tự động (AMM - Automated Market Maker)

AMM là một cơ chế sổ lệnh tự động, trong đó giá của các cặp tiền tệ được xác định dựa trên tỷ lệ giữa các token trong một pool thanh khoản. Người dùng không cần đặt lệnh mua hoặc bán cụ thể, mà thay vào đó, họ giao dịch trực tiếp với pool thanh khoản.

6. Các tiêu chí phân loại sàn DEX

Sàn DEX có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, bao gồm hình thức giao dịch, hệ sinh thái, cơ chế khớp lệnh và nguồn thanh khoản:

6.1. Phân loại theo hình thức giao dịch

• Sàn giao dịch giao ngay (Spot): Các sàn DEX này cho phép giao dịch trực tiếp giữa các cặp tiền điện tử và token thường được gọi là giao dịch thời điểm (spot trading). Ví dụ: Uniswap

• Sàn giao dịch đòn bẩy (Margin): Một số DEX cung cấp tính năng giao dịch với đòn bẩy, cho phép người dùng mở các vị thế đòn bẩy để tăng cơ hội lợi nhuận. Ví dụ: dYdX

• Sàn giao dịch phái sinh (Derivatives): Các DEX này cho phép giao dịch các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai và tùy chọn. Ví dụ: GMX

6.2. Phân loại theo hệ sinh thái

Đối với sàn CEX như Binance, OKX, Huobi thì bạn không cần quan tâm đến việc sàn giao dịch thuộc hệ sinh thái blockchain nào. Tuy nhiên, các sàn DEX thường sẽ được xây dựng trong các hệ sinh thái khác nhau và mỗi một hệ sẽ có một sàn DEX đứng đầu về thanh khoản, TVL và khối lượng giao dịch.

Các hệ sinh thái mà các DEX được xây dựng trên bao gồm Ethereum, BNB Chain, Solana, Arbitrum, Optimism, Avalanche, Polygon,… Dưới đây là một số sàn DEX nổi bật trong từng hệ sinh thái:

• Ethereum/Layer 2: Curve, Uniswap, Sushiswap,...
• BNB Chain: Pancakeswap, Biswap,...
• Polygon: Curve, Uniswap, Quickswap,...
• Solana: Sereum DEX
• Tron: Sunswap
• Cosmos: Osmosis

Hiện nay, đa số sàn DEX đã chuyển qua hỗ trợ Multichain, tức là người dùng có thể tùy chọn giao dịch trên nhiều hệ sinh thái khác nhau chứ không bị giới hạn trong 1 hệ sinh thái. Tuy nhiên, thông thường nếu đó không phải hệ sinh thái chính được sàn DEX đó hỗ trợ thì thanh khoản của hệ đó sẽ thấp khiến cho giá bị ảnh hưởng.

Ví dụ Pancakeswap có hỗ trợ 9 mạng lưới blockchain bao gồm BNB Chain, Ethereum, Aptos,… tuy nhiên nếu lựa chọn giao dịch mua bán coin/token trên Pancakeswap (mạng Ethereum) thì thanh khoản sẽ thấp hơn so với giao dịch trên Uniswap bởi Uniswap đang chiếm phần lớn thanh khoản trên mạng này.

6.3. Phân loại theo cơ chế khớp lệnh

• AMM DEX (Automated Market Maker): Các DEX loại này sử dụng cơ chế khớp lệnh tự động thông qua các hợp đồng thông minh để tạo ra các thị trường tự động. Người dùng cung cấp thanh khoản thông qua cặp tiền điện tử và token để tham gia vào việc khớp lệnh. Ví dụ: Uniswap, PancakeSwap,..

• CLOB DEX (Centralized Limit Order Book DEX): Đây là loại sàn DEX sử dụng sổ lệnh trung tâm để khớp lệnh. Các sàn CLOB DEX phổ biến bao gồm Serum trên blockchain Solana.

6.4. Phân loại theo nguồn thanh khoản

Khi xem xét về nguồn thanh khoản của các sàn giao dịch phi tập trung (DEX), chúng ta có thể chia thị trường thành hai loại chính: AMM Liquidity Center và AMM Liquidity Aggregator.

• AMM Liquidity Center: Đây là các sàn giao dịch tự động (AMM) có sở hữu và quản lý riêng các "pool thanh khoản" của họ. Các sàn này không cần phải dựa vào các bên thứ ba khác để có đủ thanh khoản cho giao dịch. Ví dụ như Uniswap, Pancakeswap, Sushiswap.
• AMM Liquidity Aggregator: Là sàn tổng hợp thanh khoản từ nhiều AMM Liquidity Center khác. Điểm mạnh của các AMM Liquidity Aggregator là khả năng tổng hợp thanh khoản từ nhiều nguồn khác nhau trên cùng một blockchain, và họ có khả năng chọn mức giá giao dịch tốt nhất khi so sánh nhiều "pool thanh khoản" khác nhau. Tuy nhiên, họ vẫn còn phụ thuộc vào AMM Liquidity Center để cung cấp thanh khoản. Ví dụ như 1Inch Exchange, Raydium,...

7. Cách sử dụng các sàn giao dịch DEX

Để sử dụng các sàn giao dịch phi tập trung như Uniswap, Curve, hoặc PancakeSwap, bạn cần thực hiện các bước sau:

7.1. Tạo ví tiền điện tử

Bước đầu tiên để tham gia vào bất kỳ sàn DEX nào là bạn cần tạo một ví tiền điện tử. Ví này sẽ đóng vai trò là nơi lưu trữ tài sản kỹ thuật số của bạn và là công cụ kết nối với các sàn DEX. Có nhiều loại ví tiền điện tử mà bạn có thể chọn, bao gồm:

• Ví nóng: Đây là các ví điện tử được kết nối với Internet, dễ sử dụng và phổ biến hơn. Ví dụ như MetaMask (phổ biến trên Ethereum và các mạng lưới tương thích), Trust Wallet (hỗ trợ nhiều blockchain), và Binance Chain Wallet (tương thích tốt với BSC).

• Ví lạnh: Đây là các ví không kết nối với Internet, an toàn hơn để lưu trữ lượng lớn tiền điện tử. Các ví phổ biến như Ledger Nano S hoặc Trezor.

Để tạo ví, bạn chỉ cần tải ứng dụng ví mà bạn chọn, cài đặt và làm theo các bước hướng dẫn. Bạn sẽ được cấp một cụm từ khôi phục (recovery phrase) gồm 12 hoặc 24 từ, rất quan trọng để khôi phục ví nếu bạn mất quyền truy cập.

7.2. Truy cập vào sàn DEX và kết nối ví

Sau khi đã có ví tiền điện tử, bước tiếp theo là truy cập vào sàn DEX mà bạn muốn sử dụng. Dưới đây là cách kết nối ví với một số sàn DEX phổ biến:

• Uniswap: Truy cập vào Uniswap, sau đó nhấn vào nút “Connect Wallet” và chọn loại ví của bạn (ví dụ: MetaMask). Sau đó, bạn chỉ cần chấp nhận kết nối trong ứng dụng ví của mình.

• Curve Finance: Truy cập vào Curve Finance, chọn “Connect Wallet” và chọn loại ví bạn đang sử dụng. Sau đó, làm theo các hướng dẫn để hoàn tất kết nối.

• PancakeSwap: Truy cập vào PancakeSwap, nhấp vào “Connect Wallet”, chọn ví của bạn (ví dụ: Trust Wallet hoặc MetaMask), và xác nhận kết nối.

7.3. Thực hiện giao dịch trên DEX

Khi ví của bạn đã được kết nối với sàn DEX, bạn có thể bắt đầu thực hiện giao dịch. Dưới đây là các bước cơ bản để thực hiện giao dịch trên sàn DEX:

• Chọn cặp giao dịch: Tìm cặp tiền tệ mà bạn muốn giao dịch. Ví dụ, nếu bạn muốn đổi Ethereum (ETH) lấy DAI trên Uniswap, bạn sẽ chọn cặp ETH/DAI.

• Nhập số lượng: Nhập số lượng token mà bạn muốn đổi. Sàn DEX sẽ tự động tính toán số lượng token bạn sẽ nhận được dựa trên tỷ giá hiện tại và các yếu tố khác như độ trượt giá (slippage).

• Xem lại thông tin giao dịch: Kiểm tra lại tất cả các chi tiết của giao dịch, bao gồm phí giao dịch, số lượng token nhận được, và tỷ lệ chuyển đổi.

• Xác nhận giao dịch: Nhấp vào “Swap” hoặc “Confirm” để tiến hành giao dịch. Sau đó, bạn cần xác nhận giao dịch này trong ứng dụng ví của mình.

7.4. Xác nhận giao dịch trên ví

Sau khi nhấn nút xác nhận trên sàn DEX, bạn sẽ nhận được một thông báo từ ví yêu cầu xác nhận giao dịch. Tại đây, bạn cần kiểm tra lại các thông tin như phí gas (mạng Ethereum) hoặc phí BNB (Binance Smart Chain) và tổng số tiền bạn sẽ chi trả. Nếu mọi thứ đều chính xác, bạn chỉ cần nhấn “Approve” hoặc “Confirm” để hoàn tất giao dịch.

Sau khi giao dịch được xác nhận trên ví, mạng lưới blockchain sẽ xử lý và ghi lại giao dịch của bạn. Thời gian xử lý có thể khác nhau tùy thuộc vào tình trạng của mạng lưới, nhưng thông thường sẽ mất vài phút. Khi giao dịch hoàn tất, bạn sẽ thấy số lượng token mới trong ví của mình.

8. Các sàn DEX lớn trên thị trường năm 2024

Dưới đây sẽ là một số sàn DEX có khối lượng giao dịch lớn hiện nay, theo thống kê của Coingecko.

8.1. Uniswap

Uniswap là một trong những sàn DEX lớn và phổ biến nhất. Dựa trên Uniswap Protocol, nó cho phép người dùng trao đổi các cặp giao dịch tiền điện tử một cách trực tiếp từ ví cá nhân của họ.

Được xây dựng trên blockchain Ethereum và hoạt động dựa trên hợp đồng thông minh.

8.2. Curve

Curve tập trung vào việc tạo ra thanh khoản cho các cặp giao dịch stablecoin. Curve cho phép người dùng trao đổi các stablecoin với mức phí thấp hơn và tỷ giá gần với mức thực tế.

8.3. PancakeSwap

PancakeSwap là một DEX dựa trên blockchain Binance Smart Chain (BSC).

PancakeSwap cung cấp tích hợp với ví MetaMask và người dùng có thể trao đổi các cặp giao dịch tiền điện tử trên nền tảng BSC.

9. Cảnh báo khi dùng sàn DEX

Trong những năm gần đây, thị trường tiền điện tử đã trở thành mục tiêu thường xuyên của các cuộc tấn công mạng. Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không phải là ngoại lệ, và người dùng cần thận trọng về các nguy cơ tiềm ẩn.

• Năm 2021, thị trường tiền điện tử chứng kiến một trong những cuộc tấn công lớn nhất khi hacker đã tìm ra lỗ hổng trong hệ thống Poly Network và đánh cắp tài sản trị giá 600 triệu USD. Mặc dù đội ngũ Poly Network đã nhanh chóng phản ứng và khôi phục lại tất cả các tài sản bị đánh cắp, nhưng cuộc tấn công này là một ví dụ rõ ràng về nguy cơ bảo mật mà người dùng DEX cần quan tâm.

10. Những lưu ý khi sử dụng sàn DEX

Khi sử dụng sàn giao dịch phi tập trung (DEX), người dùng cần chú ý đến các điểm sau:

Kiểm tra địa chỉ URL: Luôn truy cập vào sàn DEX thông qua địa chỉ URL chính thức và kiểm tra kỹ lưỡng để tránh các trang web giả mạo hoặc lừa đảo.

Kiểm tra giao dịch trước khi xác nhận: Trước khi xác nhận giao dịch, hãy kiểm tra kỹ lưỡng mọi chi tiết như số lượng và loại tiền điện tử được giao dịch để đảm bảo rằng bạn không gặp phải các lỗi hoặc giao dịch không mong muốn.

Sử dụng ví lưu trữ phần cứng: Để tăng cường an toàn, hãy sử dụng ví lưu trữ phần cứng để lưu trữ tiền điện tử của bạn thay vì ví trực tuyến. Điều này giúp bảo vệ tài sản của bạn khỏi các cuộc tấn công mạng.

Chọn lựa cặp giao dịch phù hợp: Trước khi tham gia giao dịch, hãy kiểm tra thanh khoản và lựa chọn cặp giao dịch phù hợp để tránh các vấn đề về sự mất mát hoặc khó khăn trong việc thực hiện giao dịch.

Cẩn thận với giao dịch margin và leverage: Tránh tham gia vào các giao dịch margin hoặc leverage nếu bạn không hiểu rõ về cách chúng hoạt động hoặc không có kinh nghiệm đủ. Giao dịch với margin có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao.

Cập nhật thông tin thị trường và an ninh: Luôn cập nhật thông tin về thị trường và các biện pháp bảo mật mới nhất để bảo vệ tài sản của bạn và tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Điều này bao gồm việc theo dõi các cập nhật từ sàn DEX và thông tin từ các nguồn tin cậy.

11. Cách phân biệt sàn CEX và sàn DEX

12. Kết luận

Đối với những người dùng mới thì nên sử dụng sàn tập trung (CEX) để làm quen với cách giao dịch cơ bản, mua bán tiền điện tử như thế nào. Sau khi đã sử dụng thành thạo CEX, người dùng mới nên chuyển dần sang sử dụng và trải nghiệm thử các sàn giao dịch phi tập trung lớn.

Sàn DEX đã nâng cao tính riêng tư, an toàn và minh bạch trong giao dịch tiền điện tử. Không chỉ đại diện cho sự phát triển của mô hình giao dịch phi tập trung và đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển của hệ sinh thái DeFi.

Đọc thêm:

• Top 6 sàn DEX nổi bật trên LayerZero
• Top 3 sàn DEX nổi bật trên hệ sinh thái SUI
• Brine Finance là gì? Sàn DEX thế hệ mới dựa trên ZKP và zk-STARKs