vAMM là gì? Khám phá công nghệ đằng sau thị trường tài chính phi tập trung

1. vAMM là gì?

1.1. Giới thiệu về vAMM

vAMM (Virtual Automated Market Maker) là một biến thể của mô hình truyền thống AMM (Automated Market Maker) - cơ chế cung cấp thanh khoản tự động cho các sàn giao dịch phi tập trung (DEX). vAMM được thiết kế để hỗ trợ giao dịch các hợp đồng vĩnh viễn (perpetual contracts) và sản phẩm phái sinh (derivatives) được mã hóa trực tiếp trên blockchain nhờ vào tính thanh khoản tổng hợp.

Khác với AMM truyền thống như Uniswap hoặc Sushiswap, vAMM không yêu cầu người dùng cung cấp tài sản thực tế để tạo ra thanh khoản. Thay vào đó, vAMM sử dụng các hợp đồng thông minh để tạo ra một môi trường giao dịch mô phỏng, nơi giá cả và thanh khoản được xác định dựa trên các công thức toán học và thuật toán. 

1.2. Sự khác biệt giữa vAMM và AMM

2. Nguồn gốc hình thành vAMM

Kể từ khi Bancor giới thiệu AMM trên chuỗi vào năm 2017, đã có một số cải tiến đáng chú ý về các khía cạnh khác nhau của AMM:

- Bancor (2017): Dự án đầu tiên giới thiệu AMM trên chuỗi, mở đầu cho sự phát triển của AMM.

- Uniswap (2018): AMM đầu tiên đạt được khối lượng giao dịch đáng kể và khởi đầu làn sóng AMM trong DeFi nhờ vào sự đơn giản của nó.

- Curve (2019): AMM đầu tiên được tối ưu hóa cho giỏ tài sản ổn định.

- Balancer (2020): AMM đầu tiên cho phép người tạo pool thanh khoản tùy chỉnh trọng lượng giữa hai hoặc nhiều tài sản trong cùng một pool.

- Bancor V2 (2020): AMM đầu tiên giới thiệu trọng lượng động cho pool thanh khoản để giảm thiểu mất mát không thường xuyên.

- Blackholeswap (2020): AMM đầu tiên có thể xử lý giao dịch vượt quá khối lượng thanh khoản hiện có bằng cách sử dụng nguồn cung dư thừa từ Compound hoặc các giao thức cho vay khác.

Dựa trên chuỗi đổi mới này, vào mùa hè năm 2020, Perpetual Protocol đã giới thiệu một loại AMM mới: vAMM, nhằm giải quyết những hạn chế và mở rộng không gian ứng dụng của AMM. 

Những hạn chế đó là gì? Khi ấy, mô hình AMM truyền thống không còn phù hợp với giao dịch phái sinh có đòn bẩy, do rủi ro đẩy về cho LP nhiều hơn trong khi họ vẫn phải đối mặt với rủi ro mất giá không thường xuyên (impermanent loss). Ngoài ra, lãi suất mở (open interest) bị giới hạn bởi kích thước của pool AMM cũng làm hạn chế khả năng cung cấp đòn bẩy và bán khống cho các nhà giao dịch.

Do đó, Perpetual Protocol đã sử dụng ý tưởng từ AMM của Uniswap V2 để tạo ra vAMM, một mô hình mới cho phép giao dịch đòn bẩy mà không cần tăng vốn của LP hay đối mặt với Impermanent Loss.

3. Các đặc tính đặc trưng của vAMM

Những đặc tính dưới đây làm cho vAMM trở thành một công cụ hiệu quả và linh hoạt trong việc định giá và giao dịch tài sản trong thị trường crypto, đồng thời giảm thiểu rủi ro và chi phí liên quan đến thanh khoản và trượt giá.

• Không cần nhà cung cấp thanh khoản

vAMM không phụ thuộc vào nhà cung cấp thanh khoản như các AMM truyền thống. Thanh khoản đến từ một kho lưu trữ (vault) nằm ngoài vAMM, đảm bảo luôn đủ tài sản để chi trả cho các trader. Do đó, trader tự cung cấp thanh khoản cho mỗi lệnh giao dịch, loại bỏ nhu cầu về nhà cung cấp thanh khoản.

• Không có mất mát tạm thời (Impermanent Loss)

Do không cần nhà cung cấp thanh khoản, vAMM loại bỏ vấn đề mất mát tạm thời mà các AMM truyền thống gặp phải.

• Điều chỉnh giá định kỳ

vAMM hoạt động như một thị trường thanh toán tiền mặt độc lập. Để giữ giá thị trường của vAMM gần với chỉ số cơ bản, cần áp dụng tỷ lệ tài trợ, tương tự như các hợp đồng vĩnh viễn trên các sàn giao dịch CLOB. Tỷ lệ tài trợ khuyến khích các nhà kinh doanh chênh lệch giá điều chỉnh giá thị trường về gần với chỉ số cơ bản.

• Quản lý trượt giá (Slippage)

Giá trị của K (hằng số trong công thức x * y = k) được đặt thủ công khi khởi tạo vAMM và có thể thay đổi bất cứ lúc nào bởi nhà vận hành vAMM. Giá trị K cao hơn giúp giảm trượt giá cho trader. 

Trong các AMM truyền thống, tăng K đòi hỏi thu hút thêm nhà cung cấp thanh khoản hoặc tăng phí giao dịch, nhưng trong vAMM, K có thể được điều chỉnh linh hoạt mà không cần các biện pháp này.

• Điều chỉnh giá trị K theo thời gian

Ban đầu, giá trị K được đặt thủ công bởi đội ngũ Perpetual Protocol, sau đó sẽ chuyển sang một cơ cấu DAO (tổ chức tự trị phi tập trung). 

Dự kiến trong tương lai, giá trị K sẽ được thiết lập tự động dựa trên các biến số như khối lượng giao dịch, lãi mở, tỷ lệ tài trợ, độ biến động, và các yếu tố khác. Cân bằng giá trị K là quan trọng để đảm bảo rằng người dùng không gặp trượt giá quá cao và các nhà kinh doanh chênh lệch giá có đủ vốn để duy trì giá vAMM phù hợp với chỉ số cơ bản.

4. Cơ chế hoạt động của vAMM

Trong khi một AMM truyền thống vừa có chức năng định giá vừa hỗ trợ việc giao dịch tài sản, thì một vAMM chỉ thực hiện chức năng định giá. Trong vAMM, giá của các tài sản được xác định thông qua các công thức toán học và thuật toán, thay vì dựa trên cung cầu thực tế của tài sản. 

Một trong những công thức phổ biến được sử dụng là công thức đường cong không đổi (constant product formula), được biểu diễn bằng phương trình x*y= k, trong đó: x và y là lượng cung của hai tài sản trong pool, k là hằng số không đổi.

Khi một nhà giao dịch (trader) nạp tài sản vào một sàn giao dịch phi tập trung dựa trên hợp đồng vĩnh viễn (Perp DEX), những tài sản này sẽ được lưu trữ trong một hợp đồng thông minh (smart contract) chuyên biệt để ghi nhận số tiền ký quỹ của nhà giao dịch.

Về cơ bản, vAMM sẽ ghi nhận một “phiên bản đã được đòn bẩy” của giá trị tài sản mà nhà giao dịch nạp vào, không phải giá trị thực tế (net value). Sau đó, vAMM sử dụng giá trị đã được đòn bẩy này để tính toán các giao dịch. Như vậy, vAMM không giao dịch với tài sản thực sự mà chỉ là những con số biểu diễn giá trị tài sản, do đó được gọi là “ảo”. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là những con số ảo này phải được bảo đảm (collateralized) bởi một lượng token có giá trị thực.

Nhờ vào cấu trúc đặc biệt này, vAMM không yêu cầu sự có mặt của nhà cung cấp thanh khoản (liquidity provider) để có thể hoạt động. “Thanh khoản” trong vAMM luôn được coi là đủ, không cần phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài. Điều này giúp vAMM tránh được vấn đề “Impermanent Loss” - một rủi ro thường gặp ở các AMM DEX khác, trong khi vẫn duy trì được những tính năng cốt lõi của AMM.

5. Lợi ích và hạn chế của vAMM

5.1 Lợi ích

• Giảm rủi ro: Không cần tài sản thực tế, giảm rủi ro mất mát tài sản.

• Chi phí thấp: Không yêu cầu phí giao dịch cao như AMM truyền thống.

• Linh hoạt: Dễ dàng kiểm tra và phát triển các sản phẩm và chiến lược mới.

5.2 Hạn chế

• Rủi ro kỹ thuật: Các lỗi trong hợp đồng thông minh hoặc thuật toán có thể gây ra rủi ro.

• Khả năng tiếp cận: Công nghệ mới mẻ, cần thời gian để người dùng làm quen và chấp nhận.

• Độ phức tạp: Đòi hỏi hiểu biết sâu rộng về công nghệ blockchain và DeFi.

6. Tương lai của vAMM

• Tích hợp với các nền tảng DeFi: vAMM có thể được tích hợp với các nền tảng DeFi hiện có để cung cấp các dịch vụ giao dịch và thanh khoản tiên tiến hơn.

• Phát triển các sản phẩm mới: Sự linh hoạt của vAMM sẽ thúc đẩy sự phát triển của các sản phẩm tài chính mới, đa dạng và phong phú hơn.

• Mở rộng ứng dụng: Không chỉ trong DeFi, vAMM còn có thể được ứng dụng trong các lĩnh vực khác như bảo hiểm, vay mượn, và đầu tư.

7. Kết luận

vAMM là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực tài chính phi tập trung, mang lại nhiều lợi ích về chi phí, rủi ro và sự linh hoạt. Với khả năng tạo ra các môi trường giao dịch mô phỏng, vAMM mở ra nhiều cơ hội mới cho việc phát triển và tối ưu hóa các sản phẩm tài chính. Dù còn tồn tại một số hạn chế và rủi ro, nhưng với sự phát triển không ngừng của công nghệ blockchain và DeFi, vAMM hứa hẹn sẽ trở thành một phần quan trọng của hệ sinh thái DeFi trong tương lai.

Đọc thêm:

• AMM là gì? Top 3 sàn giao dịch theo cơ chế AMM hiện nay
• Perpetual Protocol là gì ? Tiềm năng nào trong tương lai ?
• Impermanent loss là gì?Nó tác động gì đến nhà đầu tư Crypto?