Thanh khoản tập trung (CLMM) là gì? Ảnh hưởng của CLMM trong DeFi

1. CLMM là gì?

CLMM là viết tắt của cụm từ Concentrated Liquidity Market Maker được hiểu là mô hình tạo lập thị trường thanh khoản tập trung. Thuật ngữ CLMM được biết đến từ khi Uniswap ra mắt phiên bản Uniswap v3 giúp cải thiện hiệu quả sử dụng vốn hơn so với phiên bản Uniswap v2 cũ.

CLMM (thanh khoản tập trung) là thuật toán được thiết kế cho mô hình AMM DEX, cho phép các nhà cung cấp thanh khoản thêm tính thanh khoản của các cặp token trong các phạm vi giá cụ thể.

2. Cơ chế hoạt động của CLMM

2.1. Hạn chế của mô hình Uniswap v2

Trong Uniswap v2 cũng như mô hình AMM truyền thống đang áp dụng, tính thanh khoản được phân phối đồng đều theo đường cong giá cả với công thức x*y=k. Trong đó, k là giá trị không đổi; x và y là tính thanh khoản của hai token tương ứng của cặp giao dịch.

Tất cả thanh khoản được thêm vào bởi các nhà cung cấp thanh khoản trong AMM đều nằm trong toàn bộ phạm vi (0, ∞).

Tuy nhiên, thực tế cho thấy đối với hầu hết các pool, phần lớn thanh khoản này không bao giờ được đưa vào sử dụng. Ví dụ: cặp DAI/USDC v2 dự trữ chỉ ~0,5% vốn để giao dịch trong khoảng từ $0,99 đến $1,01 đây là phạm vi giá mà LP dự kiến sẽ thấy khối lượng nhiều nhất và do đó kiếm được nhiều phí nhất. Còn lại hầu hết thanh khoản trong các pool của AMM sẽ không được sử dụng và trở thành một phần tiền nhàn rỗi.

Vì thế, các LP của V2 chỉ kiếm được phí trên một phần nhỏ vốn của họ và điều này sẽ không bù đắp được cho khoản phí "tổn thất tạm thời" mà họ phải gánh chịu khi nắm giữ hàng tồn kho lớn ở cả hai token. Ngoài ra, các nhà giao dịch thường phải chịu mức độ trượt giá cao do tính thanh khoản bị dàn trải mỏng trên tất cả các phạm vi giá.

Với thực trạng trên, Uniswap v3 cho ra đời mô hình CLMM để cải thiện hiệu quả sử dụng vốn trong các pool trên AMM.

2.2. Giải pháp của CLMM trong mô hình Uniswap v3

Trong Uniswap v3, LP có thể tập trung vốn của họ trong phạm vi giá tùy chỉnh, cung cấp lượng thanh khoản lớn hơn ở mức giá mong muốn. Lợi ích lớn nhất của mô hình này cho các LP là có thể tạo các đường cong giá theo đúng nhu cầu và mong muốn thay vì phải cung cấp thanh khoản cho toàn bộ phạm vi giá từ (0, ∞).

Khi cung cấp thanh khoản tập trung CLMM, các vị trí LP sẽ được đại diện bởi NFT, đại diện cho cặp token, khối lượng và phạm vi giá mà người dùng cung cấp thanh khoản.

LP có thể kết hợp bất kỳ lượng thanh khoản riêng biệt nào trong một pool duy nhất. Ví dụ:

Một LP trong nhóm ETH/DAI có thể chọn phân bổ 100$ cho phạm vi giá từ 1K$-2K$ và thêm 50$ cho phạm vi từ 1K5$ đến 1K7$. Lúc này, LP sẽ giống như 1 nhà tạo lập thị trường tự động hoặc 1 order book đang hoạt động.
Phí giao dịch thu được ở một phạm vi giá nhất định được chia theo tỷ lệ LP, tỷ lệ thuận với lượng thanh khoản mà LPs đã đóng góp cho phạm vi đó.

Tuy nhiên, hạn chế của CLMM là không phù hợp với những đồng token có độ biến động giá cao hoặc giai đoạn thị trường có nhiều thay đổi, vì nếu giá rơi khỏi dùng được cung cấp thì thanh khoản đó sẽ không được sử dụng. Trong bear market thì đường giá biến động không quá mạnh đặc biệt với các cặp giao dịch của các đồng coin top vì vậy thời gian gần đây mô hình này mới có sự bùng nổ. Nổi bật nhất là Joe đang dẫn đầu cơ chế này và tạo ra sự tăng trưởng vượt bậc.

3. Tác động của CLMM

3.1. Đối với nhà cung cấp thanh khoản (LP)

Mô hình CLMM giúp cho các LP chỉ cần bỏ ra số vốn thấp hơn nhưng vẫn thu được phần phí và phần thưởng cao. CLMM (thanh khoản tập trung) là cơ chế giúp LP có thể tận dụng tối đa cặp giao dịch tạo ra lợi nhuận cho mình. Theo dõi ví dụ cụ thể dưới đây:

Alice và Bob muốn cung cấp thanh khoản cho cặp ETH/DAI pool trên Uniswap v3. Họ đều có 1 triệu USD với mức giá 1 ETH = 1,500 DAI.

Alice lựa chọn cung cấp thanh khoản trên toàn bộ phạm vi giá (tương tự như Uniswap v2). Cô ấy nạp 500,000 DAI và 333.33 ETH (tương đương 1 triệu USD).
Bob lựa chọn cung cấp thanh khoản theo cơ chế CLMM chỉ cung cấp LP trong phạm vi giá từ 1,000 đến 2,250. Anh ấy nạp 91,751 DAI và 61.17 ETH (tương đương 183K USD). Số tiền còn lại, anh ấy giữ để tham gia các hoạt động đầu tư sinh lời khác.

Có thể thấy, Alice bỏ ra số vốn gấp 5.4 lần Bob tuy nhiên khi giá ETH/DAI dao động trong khoảng 1,000 đến 2,250 thì số tiền họ kiếm được là như nhau.

Nếu như giá ETH giảm về 0$ thì thanh khoản của cả hai sẽ hoàn toàn trở về ETH, nhưng Alice sẽ mất toàn bộ 1 triệu USD còn Bob chỉ mất 183K USD ban đầu.

3.2. Đối với nhà giao dịch

Sự tăng cao về tính thanh khoản giúp giảm chi phí trượt giá cho các nhà giao dịch khi thực hiện giao dịch trên AMM.

4. Các dự án nổi bật sử dụng CLMM

4.1. Trader Joe

Trader Joe là sàn giao dịch phi tập trung theo cơ chế AMM trên blockchain Avalanche, dự án được coi là một bản fork của Uniswap.

Mô hình Liquidity Book (LB) của đã không nhận được nhiều sự chú ý khi hoạt động trên Avalanche và chỉ khi dự án multi-chain qua Arbitrum và triển khai chiến dịch phát thưởng cho người dùng cung cấp thanh khoản Arbitrum (ARB) thì mới nhận được nhiều sự chú ý. Token JOE đã tăng mạnh vào tháng 3, 2023 vào thời điểm Arbitrum airdrop diễn ra và thúc đẩy lượng TVL tăng trưởng “đột biến” trong dự án.

Thông tin Trader Joe: https://traderjoexyz.com/arbitrum

4.2. PancakeSwap

Pancake là sàn giao dịch phi tập trung (DEX) hoạt động theo cơ chế tạo lập thị trường tự động (AMM DEX) đầu tiên trên mạng BSC và cũng được coi là một trong những nền tảng dẫn đầu trên BSC. Mới đây, Pancake thông báo cập nhật phiên bản v3 trên Binance Smart Chain và Ethereum ứng dụng CLMM.

Thông tin PancakeSwap: https://pancakeswap.finance/

4.3. SteakHut Finance

SteakHut Finance là một giao thức DeFi được xây dựng dựa trên mô hình veJOE của Trader Joe, được biết đến là nền tảng quản trị thanh khoản cho Liquidity Book của TraderJoe.

Dự án cũng được hưởng lợi lớn khi dòng tiền đổ vào hệ Arbitrum và mô hình CLMM được nhiều người quan tâm trong thời gian vừa qua.

Thông tin SteakHut Finance: https://www.steakhut.finance/

4.4. UniPilot

Unipilot là một trình quản lý thanh khoản tập trung hiện được triển khai trên Uniswap v3 trên mạng Ethereum, Polygon và Arbitrum. Unipilot nằm trong hệ sinh thái Xord.com. Đây cũng là dự án áp dụng mô hình CLMM và được nhiều nhà đầu tư cho vào watchlist cùng với xu hướng phát triển của CLMM trong tương lai.

Thông tin UniPilot: https://unipilot.io/

4.5. Maia DAO

Maia là một giao thức tiền tệ dữ trữ phi tập trung thuộc sở hữu của cộng đồng, được xây dựng trên mạng Metis Andromeda. Maia chính là dự án tạo nên cuộc chiến ve(3,3) trên Metis DAO. Dự án cũng có mô hình cung cấp thanh khoản ở trong một khung giá nhất định. Khi mô hình CLMM nổi lên thì dự án cũng được hưởng lợi do việc tương đồng trong mô hình hoạt động.

Thông tin Maia DAO: https://maiadao.io/#/stake

5. Kết luận

CLMM là giải pháp tối ưu nguồn vốn cho những nhà cung cấp thanh khoản và có thể mở ra tương lai công nghệ mới cho AMM DEX. Dù không thể tránh khỏi một số hạn chế khi thị trường biến động thì giai đoạn này khá thích hợp cho mô hình CLMM lên ngôi. Hiện tại, các dự án ứng dụng CLMM chưa nhiều và mới chỉ nổi lên trong ngắn hạn nên đây có thể coi là một trong những ngách có thể quan sát trong tương lai.

Đọc thêm: