Tokenomics là gì? Tầm quan trọng của Tokenomics trong phân tích đầu tư

1. Tokenomics là gì?

1.1. Tokenomics là gì?

Tokenomics, kết hợp từ hai từ "token" và "economics" (kinh tế học), là thuật ngữ dùng để mô tả cơ cấu kinh tế và hệ thống quản lý của một loại token trong blockchain hoặc một hệ sinh thái tiền điện tử phụ thuộc vào blockchain cụ thể nào đó. Đây là một khái niệm quan trọng trong thế giới tiền mã hóa, quyết định cách thức token được phát hành, phân phối, và quản lý trong cộng đồng người dùng.

Tokenomics không chỉ liên quan đến việc tạo ra và phát hành token, mà còn bao gồm các yếu tố khác như cách thức token được sử dụng trong hệ sinh thái, cơ chế khuyến khích người dùng, và các biện pháp kiểm soát lạm phát hoặc giảm giá trị của token. Một hệ thống tokenomics hiệu quả sẽ giúp duy trì giá trị của token, thúc đẩy sự phát triển của dự án và đảm bảo sự cân bằng giữa cung và cầu.

Ngoài ra, Tokenomics còn đóng vài trò quan trọng trong việc phân tích từ đó góp phần hỗ trợ người dùng đánh giá được sự tiềm năng của đồng coin. Trong bài viết này, Theblock101 sẽ phân tích case study tokenomics của BNB (Binance Coin). Hãy cùng đi qua phần tiếp theo để hiểu sâu hơn về tokenomics nhé!

1.2. Tại sao Tokenomics quan trọng? 

Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và thành công của một dự án tiền mã hóa vì các lý do sau:

• Duy trì giá trị của token: Một hệ thống tokenomics tốt sẽ giúp duy trì và tăng cường giá trị của token. Bằng cách kiểm soát lạm phát, khuyến khích người dùng tham gia và sử dụng token, dự án có thể tạo ra một cộng đồng người dùng mạnh mẽ và bền vững.
• Thu hút nhà đầu tư: Nhà đầu tư thường xem xét kỹ lưỡng tokenomics của một dự án trước khi quyết định đầu tư. Một hệ thống tokenomics rõ ràng, minh bạch và hợp lý sẽ giúp thu hút nhà đầu tư và tăng cơ hội thành công cho dự án.
• Tạo động lực cho người dùng: Các cơ chế khuyến khích trong tokenomics sẽ tạo động lực cho người dùng tham gia và đóng góp vào sự phát triển của dự án. Điều này không chỉ giúp tăng cường sự tham gia của cộng đồng mà còn giúp tạo ra một hệ sinh thái mạnh mẽ và bền vững.
• Đảm bảo tính bền vững của dự án: Tokenomics không chỉ liên quan đến việc phát hành và phân phối token mà còn bao gồm các biện pháp quản lý và kiểm soát để đảm bảo tính bền vững của dự án. Một hệ thống tokenomics tốt sẽ giúp duy trì sự cân bằng giữa cung và cầu, từ đó đảm bảo sự phát triển lâu dài của dự án.

2. Các tính năng chính của Tokenomics

2.1. Phát hành và phân phối token

Một trong những khía cạnh quan trọng nhất của tokenomics là cách thức phát hành và phân phối token. Điều này bao gồm việc quyết định số lượng token sẽ được phát hành ban đầu, cách thức phân phối cho các nhà đầu tư, đội ngũ phát triển, và cộng đồng.

• Token Pre-sale và ICO (Initial Coin Offering): Đây là các hình thức phát hành token ban đầu để gây quỹ cho dự án. Các nhà đầu tư có thể mua token với giá ưu đãi trước khi chúng được phát hành công khai.
• Token Allocation: Phân bổ token cho các bên liên quan khác nhau, bao gồm đội ngũ phát triển, nhà tư vấn, và cộng đồng. Một phân bổ hợp lý sẽ giúp tạo sự cân bằng và đảm bảo rằng các bên liên quan đều có động lực đóng góp vào sự phát triển của dự án.

2.2. Cơ chế khuyến khích

Tokenomics phải bao gồm các cơ chế khuyến khích để thúc đẩy người dùng tham gia và sử dụng token trong hệ sinh thái. Các cơ chế này có thể bao gồm:

• Staking: Người dùng có thể "stake" token của họ để nhận được phần thưởng. Điều này không chỉ giúp tăng cường sự tham gia của người dùng mà còn giúp giảm lượng token lưu thông, từ đó kiểm soát lạm phát.
• Yield Farming: Hình thức khuyến khích người dùng cung cấp thanh khoản cho các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) và nhận được phần thưởng bằng token.
• Governance: Cho phép người sở hữu token tham gia vào quá trình ra quyết định của dự án thông qua bỏ phiếu. Điều này giúp tạo sự minh bạch và dân chủ trong quản lý dự án.

2.3. Cơ chế kiểm soát lạm phát

Để duy trì giá trị của token, một hệ thống tokenomics phải bao gồm các biện pháp kiểm soát lạm phát. Các biện pháp này có thể bao gồm:

• Token Burn: Hủy bỏ một phần token khỏi lưu thông để giảm cung và tăng giá trị của token còn lại.
• Deflationary Mechanisms: Cơ chế giảm số lượng token lưu thông thông qua các giao dịch hoặc hoạt động trong hệ sinh thái.

2.4. Tính thanh khoản

Tính thanh khoản là một yếu tố quan trọng trong tokenomics, đảm bảo rằng người dùng có thể mua bán token dễ dàng trên các sàn giao dịch. Các biện pháp để tăng tính thanh khoản có thể bao gồm:

• Listing trên các sàn giao dịch: Đảm bảo token được niêm yết trên các sàn giao dịch lớn để người dùng có thể mua bán dễ dàng.
• Liquidity Pools: Tạo các bể thanh khoản trên các DEX để người dùng có thể giao dịch token với các cặp tiền tệ khác.

3. Tokenomics bao gồm những gì?

3.1. Nguồn cung token

Thành phần đầu tiên có thể kể đến là nguồn cung token.

Nguồn cung token bao gồm:

• Circulating Supply: chỉ lượng token đang lưu thông.
• Total Supply: chỉ lượng token cuối cùng sẽ có nhưng chưa cố định.
• Max Supply: là lượng token tối đa. Khác với Total Supply, Max Supply là lượng token sau khi đã tính thêm lạm phát. Max Supply là con số cố định và không thể chỉnh sửa.

Nhìn vào các nguồn cung này, người dùng sẽ nắm được dự án A hiện đang có số token trong lưu thông là bao nhiêu và nó hiện đang chiếm bao nhiêu % so với tổng cung. Tuy nhiên, không phải tất cả các dự án đều có đầy đủ thông tin về cả 3 thông số trên.

Ví dụ những đồng coin không có Max Supply: ETH, SOL, DOT, …

• Circulating Supply: hiện có 155.855.196 BNB đang lưu thông trên thị trường
• Total Supply: tổng cung của BNB là 157.900.174
• Max Supply: lượng cung tối đa của BNB là 200.000.000

3.2. Market Cap & Fully Diluted Valuation

Market Cap dịch sang tiếng Việt là vốn hoá thị trường; chỉ vốn hoá của dự án với lượng token hiện có trên thị trường tại thời điểm đó. Market Cap thể hiện giá trị của một tài sản crypto hoặc công ty/ tổ chức đứng sau nó.

• Công thức tính Market Cap: Market Cap = lượng token đang lưu thông (Circulating Supply) * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó. Áp dụng công thức với case study của BNB: Market Cap = 155.855.196 * 238.45

Fully Diluted Valuation (FDV) là vốn hoá của dự án tính với tổng cung token (cả số token đang lưu thông và chưa được mở khoá của dự án).

• Công thức tính FDV: - Với những dự án không có Max Supply: FDV = tổng cung token (Total Supply) * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó

Ví dụ, ETH là một đồng coin không có Max Supply, FDV của ETH được tính như sau:

FDV = 120.192.701 * 1851.47

• Vối với những dự án có Max Supply, FDV sẽ được tính theo công thức sau: FDV = Max Supply * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó Áp dụng công thức với case study của BNB: FDV = 200.000.000 * 238.45

3.3. Tiện ích token (Token Utility)

• Ý nghĩa: Thành phần này giúp người dùng hiểu thêm về các trường hợp sử dụng của token. Tuỳ thuộc vào từng loại token sẽ có những tiện ích khác nhau. Có 2 loại token có thể kể đến đó là: Utility token (token tiện ích) và Governance token (token quản trị).

Bảng so sánh sự khác biệt giữa Governance token và Utility token:

• Được sử dụng chủ yếu cho việc quản trị và tham gia trong cộng đồng | - Utility token thường được sử dụng để thanh toán trong hệ thống nội bộ của mạng hoặc ứng dụng
• Được dùng để trả phí giao dịch, mua các sản phẩm hoặc dịch vụ và có thể hoán đổi với các đồng tiền khác trên các sàn giao dịch | | Ví dụ | BNB (Binance Coin), GMT (STEPN) | BNB (Binance Coin), GST (STEPN) |

Với case study của Binance Coin, BNB vừa là token tiện ích vừa là token quản trị. Người dùng nắm giữ BNB có thể tham gia vào việc vote trước những thay đổi từ dự án.

Bên cạnh tham gia vào quản trị, BNB còn được sử dụng như một loại token tiện ích với các trường hợp sử dụng như:

• Thanh toán phí giao dịch trên Binance
• Tham gia đầu tư ICO qua các chương trình trên launchpad của Binance
• Thanh toán trên các sàn như Crypto.com, Monetha và HTC
• Đặt phòng du lịch tại 1 số trang web TravelbyBit, Trip.io và Travala.com
• Sử dụng cho mục đích giải trí (virtual gifts, card packs, lotteries)
• Trả phí dịch vụ online (BitTorrent, Canva, Storm)
• Quyên góp từ thiện (Binance Charity)

3.4. Phân bổ token (Token Allocation)

Qua phần phân bổ token, người dùng cũng có thể đánh giá được tokenomics là gì thông qua cách mà token được phân bổ cho các đối tượng là bao nhiêu. Các đối tượng được phân bổ token trong một dự án thường bao gồm:

• Team
• Nhà đầu tư (các vòng seed, private, public sale)
• Những người đóng góp sớm
• Các hoạt động marketing
• Airdrop/ retroactive

Đi qua case study của BNB, ban đầu tổng cung của đồng BNB coin là 200,000,000 BNB và được phân phối như sau:

• ICO: 50% - 100.000.000 BNB
• Binance Team: 40% - 80.000.000 BNB
• Angel Investors: 10% - 20.000.000 BNB

3.5. Lịch mở khoá token (Token Release Schedule)

Khi tham gia đầu tư vào một dự án qua vòng bất kỳ nào đó, người dùng sẽ được trả token qua các mốc thời gian cụ thể. Lịch mở khoá token là một thành phần quan trọng có thể tác động tới hành động giá của bất cứ đồng coin/ token nào. Thông thường, đồng coin nào có lịch trình mở khoá gần kết thúc sẽ là một trong những tín hiệu tốt bởi sẽ không còn áp lực xả nào sau đó.

Trên ảnh là lịch mở khoá của SUI trong thời gian tới. Trong ngắn hạn, sự kiện mở khoá token thường tác động trực tiếp tới giá của đồng tiền điện tử, thường khiến giá giảm bởi đa số những nhà đầu tư có xu hướng xả token sau khi được mở khoá. Về mặt dài hạn, lịch mở khoá token sẽ là một yếu tố để nhà đầu tư có thể quan sát sự phát triển của mỗi dự án.

Người dùng có thể sử dụng những trang sau để tham khảo thêm về thông tin này: Dropstab, Token unlocks, Vest lab, Cryptorank.

Tuy nhiên, không phải dự án cũng được cập nhật đầy đủ trên các trang này. Chính vì vậy, mỗi người dùng có thể tìm hiểu thêm qua các kênh socials của dự án hoặc trao đổi trực tiếp với những thành viên team trên các trang mạng xã hội.

3.6. Lịch đốt token (Token Burning Schedule)

Burn token hay burn coin là một hoạt động giúp loại bỏ một lượng token ra khỏi lưu thông vĩnh viễn với mục đích làm giảm tổng nguồn cung, giúp token trở thành token giảm phát.

Không phải dự án nào cũng có hoạt động burn coin. Thông thường, hoạt động này chỉ xuất hiện ở các dự án Layer 1 nhưng gần đây, thị trường ngày một phát triển hơn, các dự án khác ngoài là những dự án nền tảng cũng có các dự án tiến hành burn coin như BendDAO, Shiba Inu,…

Ví dụ: Binance áp dụng việc burn tiền để loại bỏ một lượng BNB ra khỏi lưu thông. Với 200 triệu BNB được khai thác trước đó, tổng nguồn cung của BNB là 165.116.760 tính đến tháng 6 năm 2022. BNB sẽ tiến hành burn cho đến khi 50% tổng nguồn cung bị phá hủy, có nghĩa là tổng nguồn cung của BNB sẽ giảm xuống còn 100 triệu trong tương lai.

Khi nguồn cung giảm, điều này được xem là giảm phát. Và ngược lại, khi nguồn cung token tiếp tục mở rộng, điều này được xem là lạm phát.

Case study BNB:

Mỗi quý, Binance sử dụng một phần năm lợi nhuận của mình để mua lại và "burn" các đồng tiền Binance được giữ trong kho bạc của mình. Binance sử dụng cơ chế auto-burn để tiến hành burn coin. Gần đây nhất, Binance đã hoàn tất đợt burn BNB hàng quý lần thứ 24 theo quy trình burn tự động với 1.991.106,82 BNB được burn.

Txid của đợt đốt BNB hàng quý lần thứ 24: BNB Burn lần thứ 24

3.7. Token Sale

Các sự kiện token sale cũng phần nào ảnh hưởng tới tokenomics của dự án. Thông thường các dự án sẽ tiến hành mở bán coin/ token qua các vòng như:

• Seed sale: đây là vòng mở bán token đầu tiên của dự án. Seed sale thường là vòng dự án tiến hành gọi vốn khi sản phẩm chưa hoàn thiện, hoặc gọi vốn để bắt đầu triển khai ý tưởng. Vì là vòng đầu tiên dự án mở bán, chưa có cơ sở gì chắc chắn dự án có thành công hay không nên những nhà đầu tư vòng Seed thường là các quỹ đầu tư mạo hiểm, chấp nhận rủi ro cao tuy nhiên đổi lại có cơ hội nhận được phần thưởng lớn.
• Private sale: là vòng gọi vốn khi dự án đã có những sự hoàn thiện và thành tựu nhất định. Nhà đầu tư ở vòng Private thường là những quỹ đầu tư lớn và có tiếng hơn.
• Public sale: là vòng mở bán token dành riêng cho cộng đồng.
• Mức giá mở bán vòng Seed thường thấp nhất và cao dần tới vòng Public. Tuy nhiên, những nhà đầu tư tham gia vòng public thường được mở khoá token nhanh hơn so với 2 vòng còn lại (thường là 100% tại thời điểm lên sàn; trong khi những nhà đầu tư vòng Seed và Private, token thường chỉ được phân bổ ít tại thời điểm lên sàn và thời gian token được trả hết có thể lên tới vài năm).

Điều này nhằm giữ giá tốt hơn cho các đồng tiền điện tử về mặt dài hạn bởi những nhà đầu tư vòng Seed và Private thường là những nhà đầu tư long term.

Binance đã kêu gọi được $25M qua 2 vòng: Public Sale và Series A, thu về tổng cộng $25M.

3.8. Mining & Staking Rewards

Mining Rewards

Mining Rewards (phần thưởng khai thác) là cơ chế mà thông qua đó các thợ đào (miners) nhận được token mới khi họ tham gia xác thực giao dịch và thêm khối mới vào blockchain. Đây là phương thức phổ biến trong các hệ thống blockchain sử dụng cơ chế Proof of Work (PoW), như Bitcoin.

• Cách thức hoạt động: Các thợ đào sử dụng sức mạnh tính toán để giải quyết các bài toán mật mã phức tạp. Khi một bài toán được giải quyết, một khối mới được thêm vào blockchain và thợ đào nhận được phần thưởng dưới dạng token.
• Tầm quan trọng: Mining Rewards khuyến khích sự tham gia của thợ đào, giúp bảo mật mạng lưới và xác thực các giao dịch.

Staking Rewards

Staking Rewards (phần thưởng staking) là cơ chế phần thưởng cho những người nắm giữ và "khóa" token của họ trong mạng lưới blockchain. Đây là phương thức phổ biến trong các hệ thống blockchain sử dụng cơ chế Proof of Stake (PoS) hoặc các biến thể của nó.

• Cách thức hoạt động: Người dùng khóa một lượng token nhất định trong một khoảng thời gian để giúp xác thực giao dịch và bảo mật mạng lưới. Đổi lại, họ nhận được phần thưởng dưới dạng token.
• Tầm quan trọng: Staking Rewards khuyến khích người dùng giữ token lâu dài, giảm lượng token lưu thông và tăng cường sự bảo mật của mạng lưới.

3.9. Payment

Payment (thanh toán) là một trong những ứng dụng cơ bản của token. Token có thể được sử dụng như một phương tiện thanh toán trong các giao dịch giữa người dùng, hoặc giữa người dùng với các dịch vụ và sản phẩm.

• Ưu điểm:

  • Tiện lợi: Token cho phép thực hiện các giao dịch nhanh chóng và thuận tiện, đặc biệt là trong các hệ sinh thái blockchain phi tập trung.
  • Chi phí thấp: Phí giao dịch thường thấp hơn so với các hệ thống thanh toán truyền thống.
  • Bảo mật: Các giao dịch sử dụng token thường an toàn hơn nhờ công nghệ blockchain.

• Ứng dụng thực tế:

  • Giao dịch mua bán: Token có thể được sử dụng để mua sắm hàng hóa và dịch vụ trực tuyến.
  • Chuyển tiền: Token cho phép người dùng chuyển tiền nhanh chóng giữa các quốc gia mà không cần qua các trung gian truyền thống.

3.10. Governance

Governance (quản trị) là quá trình mà qua đó cộng đồng người dùng của một dự án blockchain có thể tham gia vào việc ra quyết định quan trọng liên quan đến dự án. Governance thường được thực hiện thông qua cơ chế bỏ phiếu, nơi mà những người nắm giữ token có quyền đề xuất và bỏ phiếu cho các thay đổi hoặc nâng cấp của hệ thống.

• Cách thức hoạt động:

  • Proposal (Đề xuất): Người dùng có thể đưa ra các đề xuất để cải thiện hoặc thay đổi hệ thống.
  • Voting (Bỏ phiếu): Những người nắm giữ token có thể sử dụng token của họ để bỏ phiếu cho hoặc chống lại các đề xuất.
  • Implementation (Thực hiện): Các đề xuất được thông qua sẽ được thực hiện bởi đội ngũ phát triển hoặc cộng đồng.

• Tầm quan trọng:

  • Dân chủ hóa: Governance giúp dân chủ hóa quá trình ra quyết định, đảm bảo rằng các thay đổi quan trọng được sự đồng thuận của cộng đồng.
  • Minh bạch: Tất cả các đề xuất và kết quả bỏ phiếu đều được công khai, tăng cường tính minh bạch và tin cậy trong hệ thống.

4. Hạn chế trong việc phân tích Tokenomics

• Thiếu thông tin minh bạch

Một trong những thách thức lớn nhất khi phân tích tokenomics là thiếu thông tin minh bạch và chi tiết từ phía dự án. Nhiều dự án không công bố đầy đủ các thông tin về phân bổ token, cơ chế khuyến khích và các biện pháp kiểm soát lạm phát, làm cho việc đánh giá và phân tích trở nên khó khăn.

• Khả năng thao túng thị trường

Trong thị trường tiền mã hóa, có thể xảy ra tình trạng thao túng giá cả và thị trường, làm cho việc phân tích tokenomics trở nên phức tạp hơn. Các yếu tố như sự tham gia của cá voi (những người sở hữu lượng lớn token), các hoạt động giao dịch nội bộ và các thông tin không công khai có thể ảnh hưởng đến giá trị và hiệu quả của tokenomics.

• Biến động giá cao

Thị trường tiền mã hóa nổi tiếng với sự biến động giá cao, làm cho việc phân tích và dự đoán giá trị của token trở nên khó khăn. Sự biến động này có thể do nhiều yếu tố, bao gồm tình hình kinh tế toàn cầu, quy định của chính phủ, và tâm lý thị trường. Điều này làm cho việc đánh giá hiệu quả của tokenomics trở nên không ổn định và khó khăn.

• Phụ thuộc vào công nghệ

Tokenomics phụ thuộc mạnh mẽ vào công nghệ blockchain, và bất kỳ sự cố hoặc vấn đề kỹ thuật nào cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ thống tokenomics. Các vấn đề như khả năng mở rộng, bảo mật và tính tương thích có thể gây ra các rủi ro và thách thức trong việc triển khai và quản lý tokenomics.

5. Các lưu ý khi phân tích Tokenomics

5.1. Xem xét sự minh bạch

• Minh bạch: Kiểm tra xem dự án có cung cấp đầy đủ thông tin về tokenomics không, bao gồm phát hành, phân phối, và cơ chế khuyến khích.
• Cộng đồng: Đánh giá mức độ tham gia và ủng hộ của cộng đồng đối với dự án.

5.2. Đánh giá cơ chế khuyến khích

• Staking & Mining Rewards: Kiểm tra cơ chế phần thưởng cho người dùng và thợ đào, đảm bảo rằng chúng hợp lý và bền vững.
• Payment & Utility: Đánh giá các ứng dụng thực tế của token và khả năng sử dụng trong các giao dịch hàng ngày.

5.3. Phân tích cơ chế quản trị

• Governance: Xem xét cơ chế quản trị của dự án, đánh giá tính dân chủ và minh bạch trong quá trình ra quyết định.
• Voting Power: Kiểm tra quyền lực bỏ phiếu của các bên liên quan và đảm bảo rằng không có sự tập trung quyền lực quá mức.

5.4. Kiểm tra tính thanh khoản

• Liquidity: Đánh giá tính thanh khoản của token trên các sàn giao dịch, đảm bảo rằng người dùng có thể mua bán token dễ dàng.
• Market Presence: Kiểm tra sự hiện diện của token trên các sàn giao dịch lớn và mức độ chấp nhận của thị trường.

5.5. Phân tích rủi ro

• Security: Đánh giá các biện pháp bảo mật của dự án, đảm bảo rằng hệ thống an toàn và bảo vệ tài sản của người dùng.
• Market Volatility: Xem xét mức độ biến động của giá trị token và các yếu tố kinh tế có thể ảnh hưởng đến giá trị của nó.

6. Kết luận

Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực cho sự phát triển dự án, thu hút người dùng và nhà đầu tư. Ngoài ra, nó còn góp phần xây dựng cộng đồng và tạo ra giá trị kinh tế bền vững.

Với một vài dự án, tokenomics hoàn thiện mang về sự tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng đối với một vài dự án, tokenomics lỗi khiến toàn bộ dự án đi vào ngõ cụt (ex LUNA). Các bạn hãy tỉnh táo và sáng suốt khi phân tích tokenomics trước khi đưa ra quyết định đầu tư nhé.

Hi vọng với các thông tin phía trên, các bạn đã có cái nhìn tổng quan về tokenomics và biết được các yếu tố cấu thành lên tokenomics là gì. Theo dõi theblock101 để có thêm nhiều kiến thức thú vị khác.

Đọc thêm:

• Phân tích Tokenomics của Blur. Có nên đầu tư $BLUR bây giờ?
• Phân tích Tokenomics của Sudoswap, điều gì cần chú ý khi đầu tư $SUDO?