Tokenomics là gì? Tầm quan trọng của tokenomics trong phân tích đầu tư

1. Tokenomics là gì?

Tokenomics là sự kết hợp giữa từ "token" và "economics" (kinh tế) dùng để mô tả hệ thống kinh tế xung quanh một đồng token hoặc tiền điện tử phụ thuộc vào blockchain cụ thể nào đó.

Tokenomics bao gồm các yếu tố kinh tế và cơ chế kinh doanh được áp dụng vào token để quản lý cung cấp, yêu cầu, giá trị và sự phát triển của nó trong hệ sinh thái tài chính phi tập trung.

Tokenomics đóng vài trò quan trọng trong việc phân tích từ đó góp phần hỗ trợ người dùng đánh giá được sự tiềm năng của đồng coin.

Trong bài viết này, Theblock101 sẽ phân tích case study tokenomics của BNB (Binance Coin). Hãy cùng đi qua phần tiếp theo để hiểu sâu hơn về tokenomics nhé!

2. Các thành phần trong tokenomics

2.1. Nguồn cung token

Thành phần đầu tiên có thể kể đến là nguồn cung token.

Nguồn cung token bao gồm:

Circulating Supply: chỉ lượng token đang lưu thông.
Total Supply: chỉ lượng token cuối cùng sẽ có nhưng chưa cố định.
Max Supply, là lượng token tối đa. Khác với Total Supply, Max Supply là lượng token sau khi đã tính thêm lạm phát. Max Supply là con số cố định và không thể chỉnh sửa.

Nhìn vào các nguồn cung này, người dùng sẽ nắm được dự án A hiện đang có số token trong lưu thông là bao nhiêu và nó hiện đang chiếm bao nhiêu % so với tổng cung. Tuy nhiên, không phải tất cả các dự án đều có đầy đủ thông tin về cả 3 thông số trên.

Ví dụ những đồng coin không có Max Supply: ETH, SOL, DOT, …

Case study: BNB

Circulating Supply: hiện có 155.855.196 BNB đang lưu thông trên thị trường
Total Supply: tổng cung của BNB là 157.900.174
Max Supply: lượng cung tối đa của BNB là 200.000.000

2.2. Market Cap & Fully Diluted Valuation

*Market Cap & Fully Diluted Valuation là gì?*

Market Cap dịch sang tiếng Việt là vốn hoá thị trường; chỉ vốn hoá của dự án với lượng token hiện có trên thị trường tại thời điểm đó. Market Cap thể hiện giá trị của một tài sản crypto hoặc công ty/ tổ chức đứng sau nó.

Công thức tính Market Cap: Market Cap = lượng token đang lưu thông (Circulating Supply) * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó. Áp dụng công thức với case study của BNB: Market Cap = 155.855.196 * 238.45

Fully Diluted Valuation (FDV) là vốn hoá của dự án tính với tổng cung token (cả số token đang lưu thông và chưa được mở khoá của dự án).

Công thức tính FDV: - Với những dự án không có Max Supply: FDV = tổng cung token (Total Supply) * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó

Ví dụ, ETH là một đồng coin không có Max Supply, FDV của ETH được tính như sau:

FDV = 120.192.701 * 1851.47

Vối với những dự án có Max Supply, FDV sẽ được tính theo công thức sau: FDV = Max Supply * giá đồng tiền điện tử tại thời điểm đó Áp dụng công thức với case study của BNB: FDV = 200.000.000 * 238.45

2.3. Tiện ích token (Token Utility)

Ý nghĩa: Thành phần này giúp người dùng hiểu thêm về các trường hợp sử dụng của token. Tuỳ thuộc vào từng loại token sẽ có những tiện ích khác nhau. Có 2 loại token có thể kể đến đó là: utility token (token tiện ích) và governance token (token quản trị).

Bảng so sánh sự khác biệt giữa utility token và governance token:

	Governance Token	Utility Token
Định nghĩa	Là loại token cho phép chủ sở hữu tham gia vào quản trị và ra quyết định về các thay đổi liên quan đến dự án hoặc mạng blockchain	Là loại token được tạo ra với mục đích đại diện cho quyền hạn hoặc sử dụng các dịch vụ, sản phẩm/ ứng dụng trong hệ sinh thái blockchain hoặc dự án.
Mục đích	Cung cấp đặc quyền tham gia vào quyết định và quản trị của hệ thống hoặc mạng blockchain cho chủ sở hữu	Cung cấp quyền hạn và quyền sử dụng các dịch vụ, tính năng và sản phẩm trong hệ sinh thái blockchain cho chủ sở hữu
Giá trị	Có giá trị đặc biệt đối với cộng đồng và thường có giá trị cao khi có sự quan tâm và tham gia mạnh mẽ từ cộng đồng	Có giá trị chủ yếu trong hệ thống nội bộ của ứng dụng hoặc mạng blockchain
Thanh toán/ hoán đổi	Governance token thường không được sử dụng để thanh toán hoặc hoán đổi với các đồng tiền khác

Được sử dụng chủ yếu cho việc quản trị và tham gia trong cộng đồng | - Utility token thường được sử dụng để thanh toán trong hệ thống nội bộ của mạng hoặc ứng dụng
Được dùng để trả phí giao dịch, mua các sản phẩm hoặc dịch vụ và có thể hoán đổi với các đồng tiền khác trên các sàn giao dịch | | Ví dụ | BNB (Binance Coin), GMT (STEPN) | BNB (Binance Coin), GST (STEPN) |

Với case study của Binance Coin, BNB vừa là token tiện ích vừa là token quản trị. Người dùng nắm giữ BNB có thể tham gia vào việc vote trước những thay đổi từ dự án.

Bên cạnh tham gia vào quản trị, BNB còn được sử dụng như một loại token tiện ích với các trường hợp sử dụng như:

Thanh toán phí giao dịch trên Binance
Tham gia đầu tư ICO qua các chương trình trên launchpad của Binance
Thanh toán trên các sàn như Crypto.com, Monetha và HTC
Đặt phòng du lịch tại 1 số trang web TravelbyBit, Trip.io và Travala.com
Sử dụng cho mục đích giải trí (virtual gifts, card packs, lotteries)
Trả phí dịch vụ online (BitTorrent, Canva, Storm)
Quyên góp từ thiện (Binance Charity)

2.4. Phân bổ token

Qua phần phân bổ token, người dùng cũng có thể đánh giá được tokenomics là gì thông qua cách mà token được phân bổ cho các đối tượng là bao nhiêu. Các đối tượng được phân bổ token trong một dự án thường bao gồm:

Team
Nhà đầu tư (các vòng seed, private, public sale)
Những người đóng góp sớm
Các hoạt động marketing
Airdrop/ retroactive

Đi qua case study của BNB, ban đầu tổng cung của đồng BNB coin là 200,000,000 BNB và được phân phối như sau:

ICO: 50% - 100.000.000 BNB
Binance Team: 40% - 80.000.000 BNB
Angel Investors: 10% - 20.000.000 BNB

2.5. Lịch mở khoá token

Khi tham gia đầu tư vào một dự án qua vòng bất kỳ nào đó, người dùng sẽ được trả token qua các mốc thời gian cụ thể. Lịch mở khoá token là một thành phần quan trọng có thể tác động tới hành động giá của bất cứ đồng coin/ token nào. Thông thường, đồng coin nào có lịch trình mở khoá gần kết thúc sẽ là một trong những tín hiệu tốt bởi sẽ không còn áp lực xả nào sau đó.

Trên ảnh là lịch mở khoá của SUI trong thời gian tới. Trong ngắn hạn, sự kiện mở khoá token thường tác động trực tiếp tới giá của đồng tiền điện tử, thường khiến giá giảm bởi đa số những nhà đầu tư có xu hướng xả token sau khi được mở khoá. Về mặt dài hạn, lịch mở khoá token sẽ là một yếu tố để nhà đầu tư có thể quan sát sự phát triển của mỗi dự án.

Người dùng có thể sử dụng những trang sau để tham khảo thêm về thông tin này: Dropstab, Token unlocks, Vest lab, Cryptorank.

Tuy nhiên, không phải dự án cũng được cập nhật đầy đủ trên các trang này. Chính vì vậy, mỗi người dùng có thể tìm hiểu thêm qua các kênh socials của dự án hoặc trao đổi trực tiếp với những thành viên team trên các trang mạng xã hội.

2.6. Lịch burn token (chỉ xuất hiện ở một số dự án)

Burn token hay burn coin là một hoạt động giúp loại bỏ một lượng token ra khỏi lưu thông vĩnh viễn với mục đích làm giảm tổng nguồn cung, giúp token trở thành token giảm phát.

Không phải dự án nào cũng có hoạt động burn coin. Thông thường, hoạt động này chỉ xuất hiện ở các dự án Layer 1 nhưng gần đây, thị trường ngày một phát triển hơn, các dự án khác ngoài là những dự án nền tảng cũng có các dự án tiến hành burn coin như BendDAO, Shiba Inu,…

Ví dụ: Binance áp dụng việc burn tiền để loại bỏ một lượng BNB ra khỏi lưu thông. Với 200 triệu BNB được khai thác trước đó, tổng nguồn cung của BNB là 165.116.760 tính đến tháng 6 năm 2022. BNB sẽ tiến hành burn cho đến khi 50% tổng nguồn cung bị phá hủy, có nghĩa là tổng nguồn cung của BNB sẽ giảm xuống còn 100 triệu trong tương lai.

Khi nguồn cung giảm, điều này được xem là giảm phát. Và ngược lại, khi nguồn cung token tiếp tục mở rộng, điều này được xem là lạm phát.

Case study BNB:

Mỗi quý, Binance sử dụng một phần năm lợi nhuận của mình để mua lại và "burn" các đồng tiền Binance được giữ trong kho bạc của mình. Binance sử dụng cơ chế auto-burn để tiến hành burn coin. Gần đây nhất, Binance đã hoàn tất đợt burn BNB hàng quý lần thứ 24 theo quy trình burn tự động với 1.991.106,82 BNB được burn.

Txid của đợt đốt BNB hàng quý lần thứ 24: BNB Burn lần thứ 24

2.7. Token sale

Các sự kiện token sale cũng phần nào ảnh hưởng tới tokenomics của dự án. Thông thường các dự án sẽ tiến hành mở bán coin/ token qua các vòng như:

Seed sale: đây là vòng mở bán token đầu tiên của dự án. Seed sale thường là vòng dự án tiến hành gọi vốn khi sản phẩm chưa hoàn thiện, hoặc gọi vốn để bắt đầu triển khai ý tưởng. Vì là vòng đầu tiên dự án mở bán, chưa có cơ sở gì chắc chắn dự án có thành công hay không nên những nhà đầu tư vòng Seed thường là các quỹ đầu tư mạo hiểm, chấp nhận rủi ro cao tuy nhiên đổi lại có cơ hội nhận được phần thưởng lớn.
Private sale: là vòng gọi vốn khi dự án đã có những sự hoàn thiện và thành tựu nhất định. Nhà đầu tư ở vòng Private thường là những quỹ đầu tư lớn và có tiếng hơn.
Public sale: là vòng mở bán token dành riêng cho cộng đồng.
Mức giá mở bán vòng Seed thường thấp nhất và cao dần tới vòng Public. Tuy nhiên, những nhà đầu tư tham gia vòng public thường được mở khoá token nhanh hơn so với 2 vòng còn lại (thường là 100% tại thời điểm lên sàn; trong khi những nhà đầu tư vòng Seed và Private, token thường chỉ được phân bổ ít tại thời điểm lên sàn và thời gian token được trả hết có thể lên tới vài năm).

Điều này nhằm giữ giá tốt hơn cho các đồng tiền điện tử về mặt dài hạn bởi những nhà đầu tư vòng Seed và Private thường là những nhà đầu tư long term.

Binance đã kêu gọi được $25M qua 2 vòng: Public Sale và Series A, thu về tổng cộng $25M.

3. Kết luận

Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực cho sự phát triển dự án, thu hút người dùng và nhà đầu tư. Ngoài ra, nó còn góp phần xây dựng cộng đồng và tạo ra giá trị kinh tế bền vững.

Với một vài dự án, tokenomics hoàn thiện mang về sự tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng đối với một vài dự án, tokenomics lỗi khiến toàn bộ dự án đi vào ngõ cụt (ex LUNA). Các bạn hãy tỉnh táo và sáng suốt khi phân tích tokenomics trước khi đưa ra quyết định đầu tư nhé.

Hi vọng với các thông tin phía trên, các bạn đã có cái nhìn tổng quan về tokenomics và biết được các yếu tố cấu thành lên tokenomics là gì. Theo dõi theblock101 để có thêm nhiều kiến thức thú vị khác.

Đọc thêm: