Sàn DEX là gì? Top các sàn DEX lớn nhất thị trường 2024

1. Tìm hiểu về sàn DEX

1.1. Sàn DEX là gì?

Sàn DEX hay Decentralized Exchange (Giao dịch phi tập trung) là nền tảng giao dịch tiền điện tử mà không cần sự can thiệp của một bên thứ ba trung gian. Trong DEX, các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa người mua và người bán thông qua các smart contract và các giao thức blockchain.

1.2. Mục đích của sàn DEX

Sàn DEX ra đời, không cần sự can thiệp của bên thứ 3 trung gian nào cả, người giao dịch ẩn danh, không cần KYC, sử dụng công nghệ blockchain, bảo mật cao và khó bị hack.

Với sàn CEX người dùng phải xác minh danh tính (KYC) khi sử dụng sàn, khi giao dịch thì phải chuyển tiền từ ví của mình lên ví của sàn như vậy sàn sẽ có thông tin cá nhân của mình, cũng sẽ giữ tài sản của mình. Nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân cao, nếu hacker xâm nhập thì sẽ bị mất tài sản.

1.3. Sàn DEX vận hành như thế nào?

Về cơ bản, các token trung gian là những tài sản crypto đại diện cho tiền pháp định hoặc tiền mã hóa. Nó được tạo ra thông qua một hệ thống bảo chứng đa chữ ký phân quyền. Các máy chủ của giao dịch phân quyền được phân tán, nghĩa là các máy chủ của chúng được trải rộng khắp để tránh xảy ra thời gian chết của máy chủ.

Khác với hệ thống tập trung truyền thống, hệ thống này sử dụng một mạng lưới thanh toán ngang cấp (P2P) tự động mà không có cơ quan trung ương nào. Lượng tiền chỉ được nắm giữ bởi chủ sở hữu và lưu trữ an toàn trong một chiếc ví được bảo mật bởi một chìa khóa duy nhất.

Hệ thống phân quyền đồng thời cũng khác với mô hình tập trung mà ở đó người dùng gửi tiền của chính họ. Khi một người dùng chuẩn bị rút số tiền đó ra, chúng sẽ được đổi lại thành tiền mã hóa mà chúng đại diện cho và gửi đến chủ sở hữu. Trong một giao dịch phân quyền, bạn có thể thiết lập một tài khoản và tiến hành giao dịch ngay sau đó.

2. Ưu và nhược điểm của sàn DEX

2.1. Ưu điểm

An toàn: Sàn DEX không trực tiếp giữ tài sản của người dùng, giảm thiểu nguy cơ bị tấn công và mất tài sản so với các sàn tập trung. Người dùng có hoàn toàn kiểm soát về tài khoản và tiền điện tử của mình, tạo ra một môi trường an toàn hơn cho giao dịch.

Tính riêng tư: Người dùng không cần cung cấp thông tin cá nhân như KYC khi tham gia sàn DEX, giúp bảo vệ sự riêng tư và tránh rủi ro rò rỉ thông tin. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng muốn giữ quyền riêng tư của mình khi thực hiện các giao dịch.

Đáng tin cậy: Sàn DEX sử dụng hợp đồng thông minh để thực hiện các giao dịch, loại bỏ nhu cầu tin tưởng vào bên trung gian để giữ tài sản hoặc xác nhận giao dịch. Điều này giảm thiểu nguy cơ mất tài sản do sự cố của bên thứ ba, tăng cường tính đáng tin cậy và an toàn cho người dùng.

2.2. Nhược điểm

Giao dịch chậm: Vì giao dịch trên DEX phải thông qua việc thực hiện hợp đồng thông minh trên blockchain, thời gian xử lý giao dịch có thể lâu hơn so với sàn tập trung.

Thiếu thanh khoản: So với các sàn giao dịch tập trung, tính thanh khoản trên các sàn phi tập trung vẫn còn kém. Bởi người dùng ít sử dụng sàn DEX dẫn đến tình trạng thiếu thanh khoản trên các nền tảng giao dịch phi tập trung.

3. Điều gì khiến sàn DEX trở thành 1 mảnh ghép không thể thiếu trong thị trường tiền điện tử?

• Tính phi tập trung: Một trong những điểm nổi bật của DEX là tính phi tập trung, khiến người dùng có hoàn toàn quyền kiểm soát tài sản của mình. Không cần phải dựa vào sự trung gian của sàn, người dùng tự mình thực hiện các giao dịch trực tiếp trên blockchain, tạo ra sự độc lập và an toàn về quản lý tài sản.
• Tính ẩn danh: Sàn DEX cung cấp tính năng ẩn danh cho người dùng. Thay vì phải cung cấp thông tin cá nhân như trên sàn tập trung, người dùng có thể tham gia giao dịch mà không tiết lộ danh tính.
• Thúc đẩy các ứng dụng DeFi: Sàn DEX giúp người dùng tham gia vào các hoạt động về Lending, Borrowing, đầu tư và quản lý tài sản mà không cần phải dựa vào các cơ cấu trung gian truyền thống.

4. Phân loại các sàn DEX

Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) được phân loại dựa trên các yếu tố khác nhau như:

4.1. Phân loại theo hình thức giao dịch

• Sàn giao dịch giao ngay (Spot): Các sàn DEX này cho phép giao dịch trực tiếp giữa các cặp tiền điện tử và token thường được gọi là giao dịch thời điểm (spot trading). Ví dụ: Uniswap

• Sàn giao dịch đòn bẩy (Margin): Một số DEX cung cấp tính năng giao dịch với đòn bẩy, cho phép người dùng mở các vị thế đòn bẩy để tăng cơ hội lợi nhuận. Ví dụ: dYdX

• Sàn giao dịch phái sinh (Derivatives): Các DEX này cho phép giao dịch các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai và tùy chọn. Ví dụ: GMX

4.2. Phân loại theo hệ sinh thái

Đối với sàn CEX như Binance, OKX, Huobi thì bạn không cần quan tâm đến việc sàn giao dịch thuộc hệ sinh thái blockchain nào. Tuy nhiên, các sàn DEX thường sẽ được xây dựng trong các hệ sinh thái khác nhau và mỗi một hệ sẽ có một sàn DEX đứng đầu về thanh khoản, TVL và khối lượng giao dịch.

Các hệ sinh thái mà các DEX được xây dựng trên bao gồm Ethereum, BNB Chain, Solana, Arbitrum, Optimism, Avalanche, Polygon,… Dưới đây là một số sàn DEX nổi bật trong từng hệ sinh thái:

• Ethereum/Layer 2: Curve, Uniswap, Sushiswap,...
• BNB Chain: Pancakeswap, Biswap,...
• Polygon: Curve, Uniswap, Quickswap,...
• Solana: Sereum DEX
• Tron: Sunswap
• Cosmos: Osmosis

Hiện nay, đa số sàn DEX đã chuyển qua hỗ trợ Multichain, tức là người dùng có thể tùy chọn giao dịch trên nhiều hệ sinh thái khác nhau chứ không bị giới hạn trong 1 hệ sinh thái. Tuy nhiên, thông thường nếu đó không phải hệ sinh thái chính được sàn DEX đó hỗ trợ thì thanh khoản của hệ đó sẽ thấp khiến cho giá bị ảnh hưởng.

Ví dụ Pancakeswap có hỗ trợ 9 mạng lưới blockchain bao gồm BNB Chain, Ethereum, Aptos,… tuy nhiên nếu lựa chọn giao dịch mua bán coin/token trên Pancakeswap (mạng Ethereum) thì thanh khoản sẽ thấp hơn so với giao dịch trên Uniswap bởi Uniswap đang chiếm phần lớn thanh khoản trên mạng này.

4.3. Phân loại theo cơ chế khớp lệnh

• AMM DEX (Automated Market Maker): Các DEX loại này sử dụng cơ chế khớp lệnh tự động thông qua các hợp đồng thông minh để tạo ra các thị trường tự động. Người dùng cung cấp thanh khoản thông qua cặp tiền điện tử và token để tham gia vào việc khớp lệnh. Ví dụ: Uniswap, PancakeSwap,..
• Orderbook DEX: Các DEX loại này hoạt động giống như sàn giao dịch truyền thống với cơ chế đặt lệnh mua/bán trong sổ giao dịch. Ví dụ: Binance DEX,...

4.4. Phân loại theo nguồn thanh khoản

Khi xem xét về nguồn thanh khoản của các sàn giao dịch phi tập trung (DEX), chúng ta có thể chia thị trường thành hai loại chính: AMM Liquidity Center và AMM Liquidity Aggregator.

• AMM Liquidity Center: Đây là các sàn giao dịch tự động (AMM) có sở hữu và quản lý riêng các "pool thanh khoản" của họ. Các sàn này không cần phải dựa vào các bên thứ ba khác để có đủ thanh khoản cho giao dịch. Ví dụ như Uniswap, Pancakeswap, Sushiswap.
• AMM Liquidity Aggregator: Là sàn tổng hợp thanh khoản từ nhiều AMM Liquidity Center khác. Điểm mạnh của các AMM Liquidity Aggregator là khả năng tổng hợp thanh khoản từ nhiều nguồn khác nhau trên cùng một blockchain, và họ có khả năng chọn mức giá giao dịch tốt nhất khi so sánh nhiều "pool thanh khoản" khác nhau. Tuy nhiên, họ vẫn còn phụ thuộc vào AMM Liquidity Center để cung cấp thanh khoản. Ví dụ như 1Inch Exchange, Raydium,...

5. Các sàn DEX lớn trên thị trường năm 2024

Dưới đây sẽ là một số sàn DEX có khối lượng giao dịch lớn hiện nay, theo thống kê của Coingecko.

5.1. Uniswap

Uniswap là một trong những sàn DEX lớn và phổ biến nhất. Dựa trên Uniswap Protocol, nó cho phép người dùng trao đổi các cặp giao dịch tiền điện tử một cách trực tiếp từ ví cá nhân của họ.

Được xây dựng trên blockchain Ethereum và hoạt động dựa trên hợp đồng thông minh.

5.2. Curve

Curve tập trung vào việc tạo ra thanh khoản cho các cặp giao dịch stablecoin. Curve cho phép người dùng trao đổi các stablecoin với mức phí thấp hơn và tỷ giá gần với mức thực tế.

5.3. PancakeSwap

PancakeSwap là một DEX dựa trên blockchain Binance Smart Chain (BSC).

PancakeSwap cung cấp tích hợp với ví MetaMask và người dùng có thể trao đổi các cặp giao dịch tiền điện tử trên nền tảng BSC.

6. Cảnh báo khi dùng sàn DEX

Trong những năm gần đây, thị trường tiền điện tử đã trở thành mục tiêu thường xuyên của các cuộc tấn công mạng. Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không phải là ngoại lệ, và người dùng cần thận trọng về các nguy cơ tiềm ẩn.

• Năm 2021, thị trường tiền điện tử chứng kiến một trong những cuộc tấn công lớn nhất khi hacker đã tìm ra lỗ hổng trong hệ thống Poly Network và đánh cắp tài sản trị giá 600 triệu USD. Mặc dù đội ngũ Poly Network đã nhanh chóng phản ứng và khôi phục lại tất cả các tài sản bị đánh cắp, nhưng cuộc tấn công này là một ví dụ rõ ràng về nguy cơ bảo mật mà người dùng DEX cần quan tâm.

7. Những lưu ý khi sử dụng sàn DEX

Khi sử dụng sàn giao dịch phi tập trung (DEX), người dùng cần chú ý đến các điểm sau:

Kiểm tra địa chỉ URL: Luôn truy cập vào sàn DEX thông qua địa chỉ URL chính thức và kiểm tra kỹ lưỡng để tránh các trang web giả mạo hoặc lừa đảo.

Kiểm tra giao dịch trước khi xác nhận: Trước khi xác nhận giao dịch, hãy kiểm tra kỹ lưỡng mọi chi tiết như số lượng và loại tiền điện tử được giao dịch để đảm bảo rằng bạn không gặp phải các lỗi hoặc giao dịch không mong muốn.

Sử dụng ví lưu trữ phần cứng: Để tăng cường an toàn, hãy sử dụng ví lưu trữ phần cứng để lưu trữ tiền điện tử của bạn thay vì ví trực tuyến. Điều này giúp bảo vệ tài sản của bạn khỏi các cuộc tấn công mạng.

Chọn lựa cặp giao dịch phù hợp: Trước khi tham gia giao dịch, hãy kiểm tra thanh khoản và lựa chọn cặp giao dịch phù hợp để tránh các vấn đề về sự mất mát hoặc khó khăn trong việc thực hiện giao dịch.

Cẩn thận với giao dịch margin và leverage: Tránh tham gia vào các giao dịch margin hoặc leverage nếu bạn không hiểu rõ về cách chúng hoạt động hoặc không có kinh nghiệm đủ. Giao dịch với margin có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao.

Cập nhật thông tin thị trường và an ninh: Luôn cập nhật thông tin về thị trường và các biện pháp bảo mật mới nhất để bảo vệ tài sản của bạn và tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Điều này bao gồm việc theo dõi các cập nhật từ sàn DEX và thông tin từ các nguồn tin cậy.

8. Cách phân biệt sàn CEX và sàn DEX

9. Kết luận

Đối với những người dùng mới thì nên sử dụng sàn tập trung (CEX) để làm quen với cách giao dịch cơ bản, mua bán tiền điện tử như thế nào. Sau khi đã sử dụng thành thạo CEX, người dùng mới nên chuyển dần sang sử dụng và trải nghiệm thử các sàn giao dịch phi tập trung lớn.

Sàn DEX đã nâng cao tính riêng tư, an toàn và minh bạch trong giao dịch tiền điện tử. Không chỉ đại diện cho sự phát triển của mô hình giao dịch phi tập trung và đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển của hệ sinh thái DeFi.

Đọc thêm:

• Top 6 sàn DEX nổi bật trên LayerZero
• Top 3 sàn DEX nổi bật trên hệ sinh thái SUI
• Brine Finance là gì? Sàn DEX thế hệ mới dựa trên ZKP và zk-STARKs