Cảnh báo mô hình Ponzi và kim tự tháp lừa đảo nhà đầu tư

Đương nhiên, đầu tư là luôn mang một mức độ rủi ro nhất định. Tuy nhiên, rủi ro tăng lên rất nhiều trong trường hợp nhà đầu tư vô tình tham gia vào các chương trình Ponzi hoặc kim tự tháp – một mô hình kinh doanh bất hợp pháp ở hầu hết các quốc gia. Vì vậy, khả năng nhận biết được các mô hình loại này và để hiểu cách chúng hoạt động là rất quan trọng.

1. Mô hình Ponzi là gì?

Mô hình Ponzi được đặt theo tên của Charles Ponzi, một kẻ lừa đảo người Ý đã chuyển đến Bắc Mỹ và trở nên nổi tiếng với hệ thống lừa đảo kiếm tiền. Đầu những năm 1920, Ponzi đã tìm cách lừa gạt hàng trăm nạn nhân với một kế hoạch kéo dài hơn một năm. Về cơ bản, một mô hình Ponzi là một trò lừa đảo đầu tư hoạt động bằng cách trả hết cho các nhà đầu tư cũ bằng tiền thu được từ các nhà đầu tư mới. Vấn đề với mô hình như vậy là các nhà đầu tư nền tảng sẽ không được nhận lại được bất cứ khoản tiền nào.

Một mô hình Ponzi có thể hoạt động như thế này:

Một người quảng bá cơ hội đầu tư để lấy $1000 từ một nhà đầu tư khác. Anh ta hứa sẽ trả lại giá trị ban đầu cùng với lãi suất 10% vào cuối thời hạn được xác định trước (ví dụ: 90 ngày).
Người quảng bá có thể đảm bảo cho hai nhà đầu tư khác trước khi kết thúc thời hạn 90 ngày. Sau đó, người này sẽ trả 1100 đô la cho nhà đầu tư đầu tiên từ 2000 đô la thu được từ các nhà đầu tư hai và ba. Người này cũng có thể sẽ khuyến khích nhà đầu tư đầu tiên tái đầu tư $1000.
Bằng cách lấy tiền từ các nhà đầu tư mới, người này có thể trả các khoản lãi đã hứa cho các nhà đầu tư sớm, thuyết phục họ tái đầu tư và mời thêm người.
Khi hệ thống phát triển, người quảng bá cần tìm thêm nhà đầu tư mới để tham gia chương trình. Nếu không, anh ta sẽ không thể trả tiền lãi đã hứa.
Cuối cùng, chương trình này trở nên không bền vững và người quảng bá sẽ bị bắt hoặc biến mất với số tiền anh ta có trong tay.

2. Mô hình kim tự tháp là gì?

Một kế hoạch kim tự tháp (hoặc lừa đảo kim tự tháp) hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh như một mô hình hứa hẹn thanh toán hoặc phần thưởng cho các thành viên không chỉ tham gia chương trình mà còn quản lý để đăng ký thành viên mới.

Ví dụ: một nhà quảng bá lừa đảo cung cấp cho Alice và Bob cơ hội mua quyền phân phối trong một công ty với giá 1000 đô la mỗi công ty. Vì vậy, bây giờ họ có quyền bán nhà phân phối, kiếm một phần từ mỗi thành viên bổ sung mà họ quản lý để tuyển dụng. 1000 đô la thu được từ việc bán nhà phân phối của chính họ sau đó được chia sẻ với nhà quảng cáo với tỷ lệ chia 50/50.

Trong kịch bản trên, Alice và Bob sẽ phải bán hai nhà phân phối mỗi bên để hòa vốn, vì họ kiếm được 500 đô la mỗi lần bán. Gánh nặng bán hai nhà phân phối để thu lại khoản đầu tư ban đầu sau đó được chuyển cho khách hàng của họ. Kế hoạch cuối cùng sụp đổ, vì ngày càng cần nhiều thành viên để tiếp tục quá trình. Sự phát triển không bền vững của sơ đồ là điều làm cho các sơ đồ kim tự tháp trở thành bất hợp pháp.

Hầu hết các chương trình kim tự tháp không cung cấp một sản phẩm hoặc dịch vụ và chỉ được duy trì bằng số tiền thu được từ việc tuyển dụng thành viên mới. Tuy nhiên, một số chương trình kim tự tháp có thể được trình bày dưới dạng công ty tiếp thị đa cấp (MLM) hợp pháp nhằm mục đích bán một dịch vụ hoặc sản phẩm. Nhưng họ thường làm điều đó chỉ để che giấu các hoạt động lừa đảo tiềm ẩn. Do đó, nhiều công ty MLM có đạo đức nghi vấn đang sử dụng mô hình kim tự tháp, nhưng không phải tất cả các công ty MLM đều lừa đảo.

3. Mô hình Ponzi và kim tự tháp

3.1. Điểm tương đồng

Cả hai đều là hình thức lừa đảo tài chính thuyết phục các nạn nhân đầu tư tiền bằng cách hứa hẹn lợi nhuận tốt.
Cả hai đều cần một dòng tiền thường xuyên của các nhà đầu tư mới để thành công và duy trì hoạt động.
Thông thường, các chương trình này không cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ thực sự.

3.2. Điểm khác biệt

Các chương trình Ponzi thường tồn tại dưới dạng dịch vụ quản lý đầu tư, trong đó những người tham gia tin rằng lợi nhuận họ sẽ thu được là kết quả của một khoản đầu tư hợp pháp. Kẻ mạo danh về cơ bản lấy tiền của người này để trả cho người kia.
Các mô hình kim tự tháp dựa trên tiếp thị mạng lưới và yêu cầu người tham gia tuyển dụng thành viên mới để kiếm tiền. Do đó, mỗi người tham gia sẽ nhận được một khoản hoa hồng trước khi chuyển tiền lên đỉnh kim tự tháp.

4. Cách tự bảo vệ mình

Hãy hoài nghi. Một cơ hội đầu tư hứa hẹn lợi nhuận nhanh hoặc cao, với mức đầu tư tối thiểu, có lẽ là không thực tế. Điều này đặc biệt đúng khi đầu tư vào một thứ hoàn toàn xa lạ hoặc khó hiểu. Nếu nó có vẻ quá tốt đến mức đáng nghi thì có thể cần nghi ngờ thật.
Coi chừng những cơ hội không được yêu cầu quá cao. Một lời mời bất ngờ để tham gia một cơ hội đầu tư thường là một lời cảnh báo đáng lưu tâm.
Điều tra người bán. Những người quảng bá cơ hội đầu tư nên được điều tra. Một cố vấn tài chính, nhà môi giới hoặc công ty môi giới có uy tín, sẽ được đăng ký và giám sát bởi các cơ quan quản lý thích hợp.
Đừng quá tin tưởng. Hãy kiểm chứng. Đầu tư hợp pháp nên được đăng ký hợp pháp. Hành động đầu tiên là yêu cầu thông tin đăng ký. Nếu cơ hội đầu tư không được đăng ký, thì người quảng bá cần cung cấp một lời giải thích tốt và hợp lý.
Hãy chắc chắn rằng bạn hiểu về đầu tư. Bạn không bao giờ nên đầu tư tiền vào thứ mà bạn không hiểu đầy đủ. Hãy chắc chắn để sử dụng các tài nguyên có sẵn và thận trọng với các cơ hội đầu tư không rõ ràng.
Báo cáo. Bất cứ khi nào các nhà đầu tư gặp phải một mô hình kim tự tháp hoặc Ponzi, điều quan trọng là phải báo cáo những điều này với các cơ quan thích hợp. Điều này sẽ giúp bảo vệ các nhà đầu tư trong tương lai khỏi nạn nhân của vụ lừa đảo tương tự.

5. Một số mô hình MLM lừa đảo khét trong lĩnh vực tiền mã hóa

5.1. OneCoin: vụ lừa đảo MLM lên đến 4 tỉ USD chỉ trong vòng 1 năm 2016

OneCoin quảng cáo nền tảng bán các chương trình giáo dục về giao dịch tiền mã hoá, các gói đào tạo có giá từ 100 EUR tới 118,000 EUR (một số nguồn tin cho biết có gói tới 225.500 EUR). Các gói đào tạo gắn với quyền khai thác OneCoin tại 2 trang web ở Bulgaria và Hồng Kông.

Các token OneCoin được giao dịch trên sàn OneCoin, và mức độ bán hàng thanh lý token OneCoin hàng ngày bị giới hạn. Cho tới ngày 1/3/2016, OneCoin đã đưa ra một thông báo nội bộ rằng thị trường sẽ đóng cửa trong hai tuần để bảo trì, giải thích rằng điều này là cần thiết do số lượng người khai thác cao và “tích hợp tốt hơn với blockchain”. Vào ngày 15 tháng 3 năm 2016, thị trường đã mở cửa trở lại nhưng không có thay đổi rõ ràng nào được thực hiện; hầu hết các giao dịch đã hết hạn như trước đây và giới hạn hàng ngày vẫn còn. Tháng 1/2017, sàn giao dịch này ngừng hoạt động mà không có bất kỳ một thông báo vào tháng 1/2017, chính thức trở thành một vụ lừa đảo gây chấn động thị trường tiền mã hoá.

5.2. Plustoken: ví tiền mã hóa lừa đảo lên đến 3 tỉ USD

Có trụ sở tại Trung Quốc, PlusToken đã tự giới thiệu mình là một ví tiền điện tử sẽ thưởng cho người dùng tỷ lệ hoàn vốn cao nếu họ mua ví tiền được liên kết với các loại tiền điện tử PLUS liên kết với Bitcoin hoặc Ethereum. Những kẻ lừa đảo tuyên bố những khoản tiền lãi đó sẽ được tạo ra bởi lợi nhuận từ giao dịch, thu nhập từ khai thác tiền điện tử và lợi ích giới thiệu. PlusToken sẽ tiếp tục được niêm yết trên một số sàn giao dịch của Trung Quốc và đạt mức giá cao nhất là 350 USD, thu hút hàng ngàn người đầu tư với hứa hẹn lãi suất từ 10 đến 30% trong mã thông báo mang tên (PLUS), được giao dịch trên các sàn giao dịch phổ biến như Huobi và Bithumb. Báo chí Trung Quốc cho biết vụ lừa đảo đã thu hút hơn 3 tỷ đô la tiền điện tử, gồm tổng cộng 180.000 BTC, 6.400.000 ETH, 111.000 USDT và 53 OMG (OmiseGo).

5.3. Bitconnect: sàn giao dịch lừa đảo lấy mất 2.6 tỉ USD của nhà đầu tư

Nền tảng này hứa hẹn lợi nhuận gần 40% hàng tháng cho các nhà đầu tư. Thời gian đầu, dự án đã thực sự đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư. Tuy nhiên điều này chắc chắn không kéo dài được lâu. Bitconnect tuyên bố sẽ kiếm được lợi nhuận thông qua các bot giao dịch tinh vi, nhưng thực tế không có bằng chứng nào và cũng không có điều gì xảy ra với hứa hẹn tiếp đó.

5.4. DasCoin: vụ lừa đảo 16 triệu USD

DasCoin là một mô hình hoạt động MLM chia theo cấp bậc và nhiều cấp độ. DasCoin ra mắt vào năm 2016 thông qua Coin Leaders mà sau đó đã được đổi tên thành Net Leaders. DasCoin (DASC) đã được list lên sàn CoinFalcon, BTC-Alpha, CoinBene, và IDAX. Các kẻ cầm đầu đã xả liên tục khiến nó trở nên vô giá trị và bị loại khỏi trang web xếp hạng uy tín Coinmarketcap.

Ngoài ra còn một số cái tên khác có thể kể đến như Plexcoin, Bitpetite, Cloud Token, Bitclub, S Block, Pincoin,…

6. Bitcoin có phải là một mô hình kim tự tháp không?

Một số người có thể lập luận rằng Bitcoin là một mô hình kim tự tháp lớn, nhưng điều này chỉ đơn giản là không đúng sự thật. Bitcoin chỉ đơn giản là tiền. Nó là một loại tiền mã hóa phi tập trung được bảo mật bởi các thuật toán toán và mật mã, và có thể được sử dụng để mua hàng hóa và dịch vụ. Cũng giống như tiền pháp định, tiền mã hóa cũng có thể được sử dụng trong các mô hình kim tự tháp (hoặc hoạt động bất hợp pháp khác), nhưng điều đó không có nghĩa là tiền mã hóa là các sơ đồ kim tự tháp.

Đọc thêm: