Tâm lý chu kỳ thị trường là gì?

1. Tâm lý thị trường là gì?

Trên thực tế, nhiều người tin rằng cảm xúc là động lực chính đằng sau sự biến động của thị trường tài chính, và tổng thể tâm lý biến động của nhà đầu tư chính là thứ tạo ra chu kỳ thị trường theo tâm lý.

Tóm lại, tâm lý thị trường là cảm giác chung của các nhà đầu tư và nhà giao dịch về hành động giá của một tài sản. Khi tâm lý thị trường tích cực và giá tăng liên tục thì thị trường sẽ có xu hướng tăng (hay bull market). Ngược lại, khi giá giảm liên tục sẽ được gọi là bear market.

Chính vì vậy, tâm lý thị trường được tạo thành từ quan điểm và cảm xúc cá nhân của tất cả các nhà giao dịch và nhà đầu tư trong thị trường tài chính. Hay nói cách khác, nó là số trung bình của cảm giác của những người tham gia thị trường.

Tuy nhiên, giống như với bất kỳ nhóm nào, không một ý kiến nào có thể chiếm ưu thế hoàn toàn. Dựa trên các lý thuyết tâm lý thị trường, giá của một tài sản có xu hướng thay đổi liên tục để đáp ứng với tâm lý chung của thị trường - tâm lý này sẽ luôn biến đổi; nếu không, sẽ rất khó để thực hiện một giao dịch thành công.

Trên thực tế, khi thị trường đi lên, có khả năng là do thái độ và niềm tin của các nhà giao dịch đã được cải thiện. Tâm lý thị trường tích cực khiến cầu tăng và cung giảm. Đổi lại, cầu tăng có thể tạo ra một tín hiệu mạnh mẽ hơn. Tương tự như vậy, khi thị trường giảm mạnh, điều đó dẫn đến tâm lý tiêu cực, làm giảm cầu và tăng nguồn cung sẵn có.

2. Cảm xúc thay đổi như thế nào trong chu kỳ thị trường?

2.1 Xu hướng tăng

Tất cả các thị trường đều trải qua các chu kỳ phát triển mở rộng sau đó lại thu hẹp. Khi một thị trường đang trong giai đoạn mở rộng (bull market), cả thị trường sẽ rất lạc quan, tin tưởng và tham lam. Thông thường, chính những cảm xúc tích cực này dẫn đến các giao dịch mua tăng mạnh.

Hiệu ứng theo chu kỳ khá phổ biến trong chu kỳ thị trường. Giả dụ tâm lý thị trường tích cực hơn khi giá tăng, sau đó khi giá tăng, tâm lý sẽ trở nên ngày càng tích cực và đẩy thị trường lên cao hơn.

Trong một số trường hợp, thị trường sẽ đi ngang trong một thời gian khi các tài sản đang dần được bán. Đây còn được gọi là giai đoạn phân phối. Tuy nhiên, một số chu kỳ không có giai đoạn phân phối rõ ràng và xu hướng sẽ giảm bắt đầu ngay sau khi đạt đến đỉnh.

2.2 Xu hướng giảm

Khi thị trường bắt đầu rẽ sang hướng khác, tâm trạng phấn khích có thể nhanh chóng biến thành sự hài lòng thầm lặng, vì nhiều nhà giao dịch từ chối tin rằng xu hướng tăng đã kết thúc. Khi giá tiếp tục giảm, tâm lý thị trường nhanh chóng chuyển sang mặt tiêu cực, và tràn ngập ảm giác lo lắng, chối bỏ và hoảng loạn.

Khi giá giảm hơn nữa, làn sóng bán mạnh hơn. Tại thời điểm này, nỗi sợ hãi và hoảng loạn thường dẫn đến cái được gọi là sự từ bỏ thị trường (khi những nhà đầu tư từ bỏ và bán tài sản của họ ở mức gần với đáy cục bộ).

Cuối cùng, xu hướng giảm sẽ dừng lại khi biến động giảm và thị trường ổn định. Thông thường, thị trường trải qua các chuyển động đi ngang trước khi cảm giác hy vọng và lạc quan bắt đầu xuất hiện trở lại. Thời kỳ đi ngang như vậy còn được gọi là giai đoạn tích lũy.

3. Các nhà đầu tư sử dụng tâm lý thị trường như thế nào?

Nếu lý thuyết về tâm lý thị trường là hợp lệ, việc hiểu lý thuyết này có thể giúp nhà giao dịch gia nhập và thoát khỏi thị trường vào các thời điểm thuận lợi hơn. Tâm lý chung của thị trường có tác động không mong muốn: thời điểm có cơ hội tài chính cao nhất (đối với người mua) thường đến khi hầu hết mọi người đều vô vọng, và thị trường rất suy yếu. Ngược lại, thời điểm rủi ro tài chính cao nhất thường xuất hiện khi phần lớn những người tham gia thị trường tỏ ra háo hức và quá tự tin.

Vì vậy, một số nhà giao dịch và nhà đầu tư cố gắng đọc tâm lý của thị trường để phát hiện các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tâm lý của nó. Lý tưởng nhất là sử dụng thông tin này để mua vào khi có tâm lý hoảng loạn (giá thấp hơn) và bán khi có nhu cầu mua tang. Tuy nhiên, không dễ để nhận ra những điểm tối ưu này trong thực tế.

4. Phân tích kỹ thuật và tâm lý thị trường

Khi nhìn lại chu kỳ thị trường, bất kể ai cũng hoàn toàn có thể nhận ra tâm lý chung đã thay đổi như thế nào. Phân tích dữ liệu trước đó có thể cho phép nhìn thấy rõ ràng những hành động và quyết định nào đáng lẽ có thể mang lại lợi nhuận cao nhất.

Tuy nhiên, để hiểu thị trường đang thay đổi như thế nào tại thời điểm hiện tại thì khó khăn hơn, thậm chí còn khó hơn để dự đoán những xu hướng sẽ xảy ra.

Chỉ số MACD cũng là một ví dụ về một chỉ báo có thể được sử dụng để phát hiện các giai đoạn tâm lý khác nhau của chu kỳ thị trường.

5. Tâm lý thị trường và Bitcoin

Thị trường Bitcoin năm 2017 là một ví dụ rõ ràng về cách tâm lý thị trường ảnh hưởng đến giá cả và ngược lại. Từ tháng 1 đến tháng 12, Bitcoin đã tăng từ khoảng 900 đô la lên mức cao nhất mọi thời đại là 20.000 đô la. Tại thời điểm đó, tâm lý thị trường ngày càng tích cực. Hàng ngàn nhà đầu tư mới đã tham gia vào thị trường, đã bị cuốn vào sự phấn khích của thị trường tăng giá.

Sự đảo ngược xu hướng bắt đầu diễn ra vào cuối năm 2017 và đầu năm 2018. Thị trường đổi chiều khiến nhiều người tham gia muộn bị tổn thất đáng kể. Ngay cả khi xu hướng giảm đã được thiết lập, sự tự tin và tự mãn đã khiến nhiều người khăng khăng nắm giữ.

Vài tháng sau, tâm lý thị trường trở nên rất tiêu cực khi niềm tin của các nhà đầu tư đạt mức thấp nhất mọi thời đại. FUD và hoảng loạn khiến nhiều người mua gần đỉnh bán gần đáy chịu thiệt hại lớn.

6. Kết luận

Hầu hết các nhà giao dịch và nhà đầu tư đều đồng ý rằng tâm lý có tác động đến giá cả và chu kỳ thị trường. Mặc dù lý thuyết về chu kỳ thị trường tâm lý rất phổ biến, tuy nhiên không phải lúc nào cũng dễ xử lý. Từ cơn sốt Hoa Tuylip ở Hà Lan vào những năm 1600 đến bong bóng dotcom vào những năm 90, đến cả những người giao dịch lành nghề cũng phải vật lộn để phân biệt cảm xúc của chính mình khỏi tâm lý chung của thị trường. Các nhà đầu tư cũng đã phải đối mặt với nhiệm vụ hết sức khó khăn là nắm bắt không chỉ tâm lý của thị trường mà còn cả tâm lý của chính họ, cũng như cách thức mà điều đó ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của họ.

Đọc thêm: