8 bài học xương máu về Bảo toàn vốn khi thị trường crypto lao dốc

Minty – Researcher tại Delphi Digital – mới đây đã chia sẻ những góc nhìn quan trọng về cách nhà đầu tư có thể tự bảo vệ mình trong những giai đoạn biến động mạnh. Những bài học này không chỉ là kinh nghiệm cá nhân mà còn được kiểm chứng qua nhiều chu kỳ thị trường. Dưới đây là những chiến lược quan trọng giúp nhà đầu tư duy trì vốn và tiếp tục phát triển ngay cả khi thị trường bước vào giai đoạn suy thoái sâu.

Advice for First Cyclers

- Accept your losses. Don't carry them with you
- Keep at least 30% of any profits you made
- If you lost big stop and reflect on what went wrong
- Observe more. Reflect more. Trade less
- Always look for ways to improve
- Don't time the top. Sell on the…
— Minty (@DeFiMinty) February 2, 2025

1. Chấp nhận thua lỗ, đừng để cảm xúc chi phối

Đối với nhà đầu tư mới, việc thua lỗ là một trải nghiệm khó chịu, thậm chí có thể gây ra sự hoang mang và nghi ngờ chính bản thân. Tuy nhiên, một thực tế không thể phủ nhận là thua lỗ là một phần của đầu tư, ngay cả với những nhà giao dịch dày dạn kinh nghiệm.

Sai lầm phổ biến nhất mà nhiều người mắc phải là gắn bó cảm xúc với các khoản lỗ và cố gắng gỡ gạc bằng mọi giá. Điều này dẫn đến việc đưa ra các quyết định không hợp lý như DCA xuống liên tục hoặc giữ các vị thế thua lỗ quá lâu với hy vọng giá sẽ quay đầu. Kết quả là, khoản lỗ nhỏ ban đầu có thể trở thành một thảm họa tài chính.

Nhà đầu tư cần rèn luyện khả năng cắt lỗ một cách kỷ luật và tách biệt cảm xúc khỏi giao dịch. Một chiến lược đơn giản nhưng hiệu quả là luôn đặt stop-loss trước khi vào lệnh. Điều này giúp loại bỏ yếu tố cảm xúc và đảm bảo rằng một giao dịch không thể gây ra thiệt hại quá lớn cho danh mục đầu tư.

2. Giữ ít nhất 30% lợi nhuận để tái đầu tư

Việc kiếm được lợi nhuận trong thị trường crypto có thể không quá khó trong các giai đoạn uptrend. Tuy nhiên, thử thách thực sự là giữ lại được bao nhiêu sau mỗi chu kỳ. Nhiều nhà đầu tư mới thường mắc sai lầm khi liên tục tái đầu tư toàn bộ lợi nhuận mà không có kế hoạch bảo toàn vốn.

Hãy nhìn vào những chu kỳ trước:

Bitcoin đạt đỉnh gần 69.000 USD vào năm 2021, nhưng sau đó giảm xuống dưới 20.000 USD vào năm 2022.
Ethereum cũng từng có mức tăng ấn tượng lên hơn 4.800 USD trước khi giảm xuống dưới 1.000 USD.
Hàng loạt altcoin mất 80-90% giá trị sau mỗi đợt bull run.

Những nhà đầu tư không chốt lời và giữ lại một phần lợi nhuận cuối cùng đã mất phần lớn tài sản khi thị trường quay đầu. Vì vậy, một nguyên tắc quan trọng là luôn rút ra ít nhất 30% lợi nhuận và chuyển chúng vào stablecoin hoặc tài sản an toàn như tiền mặt, vàng, hoặc thậm chí là tài sản ngoài crypto.

3. Giao dịch ít hơn, quan sát và suy ngẫm nhiều hơn

Khi thua lỗ, phản ứng tự nhiên của nhiều người là cố gắng gỡ gạc bằng cách giao dịch nhiều hơn. Tuy nhiên, theo Minty, đây chính là cách nhanh nhất để đốt cháy tài khoản.

Hãy nhớ rằng, ngay cả những trader giỏi nhất cũng có lúc mắc sai lầm. Điều quan trọng không phải là tránh hoàn toàn thua lỗ, mà là biết khi nào nên dừng lại và đánh giá nguyên nhân thất bại. Một số câu hỏi quan trọng cần tự hỏi sau mỗi đợt thua lỗ lớn:

Sai lầm lớn nhất trong giao dịch này là gì?
Có vi phạm quy tắc nào không?
Điều gì khiến mình đưa ra quyết định sai lầm – cảm xúc hay phân tích?
Làm thế nào để tránh lặp lại sai lầm này trong tương lai?

Việc ghi chép lại các giao dịch trong một nhật ký giao dịch (trading journal) là một cách tuyệt vời để học hỏi từ sai lầm và cải thiện kỹ năng.

Một nguyên tắc quan trọng trong giao dịch là:

Nếu không tìm thấy cơ hội tốt, tốt nhất là không làm gì cả.
Hãy quan sát thị trường nhiều hơn và giao dịch ít hơn.

Học cách chờ đợi là một kỹ năng quan trọng giúp nhà đầu tư tránh những giao dịch vội vàng và giữ vững kỷ luật.

4. Đừng cố bán đỉnh, hãy luôn có kế hoạch chốt lời rõ ràng

Chốt lời là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong đầu tư, nhưng cũng là điều mà nhiều người làm kém nhất. Lý do là vì lòng tham – họ luôn nghĩ rằng giá sẽ còn tăng cao hơn nữa. Tuy nhiên, không ai có thể đoán chính xác đỉnh của thị trường, và chờ đợi quá lâu có thể khiến lợi nhuận bốc hơi khi thị trường quay đầu.

Lý do chính khiến việc bắt đỉnh trở nên khó khăn là do thị trường crypto có tính biến động cực cao. Những biến động giá bất ngờ có thể đảo ngược xu hướng trong tích tắc, khiến các nhà đầu tư chờ đợi mức giá cao hơn phải đối mặt với sự sụt giảm mạnh mà không kịp phản ứng. Điều này đặc biệt đúng trong các giai đoạn bull run, khi giá có thể tăng một cách phi mã nhưng cũng có thể giảm hàng chục phần trăm chỉ trong vài giờ.

Một chiến lược hiệu quả là chốt lời theo từng giai đoạn:

Bán từng phần khi giá tăng mạnh: Khi tài sản đạt mức lợi nhuận kỳ vọng, có thể chốt 25-30% vị thế để đảm bảo lợi nhuận đã có. Điều này giúp tránh rủi ro mất đi toàn bộ lợi nhuận nếu thị trường quay đầu.
Giữ lại một phần để tận dụng xu hướng lớn: Nếu thị trường vẫn đang trong xu hướng tăng dài hạn, giữ một phần vị thế giúp tối đa hóa lợi nhuận khi giá tiếp tục đi lên. Luôn có kế hoạch thoát lệnh: Đừng để cảm xúc chi phối. Trước khi vào lệnh, cần xác định trước các mức giá mục tiêu để chốt lời, chẳng hạn: Chốt một phần khi tài sản tăng 50%, hoặc tiếp tục bán thêm khi lợi nhuận đạt 100% hoặc 200%

Sử dụng trailing stop-loss để bảo vệ lợi nhuận: Đây là kỹ thuật giúp khóa lợi nhuận bằng cách đặt mức cắt lỗ động, tự động điều chỉnh theo xu hướng giá. Nếu giá tiếp tục tăng, mức stop-loss cũng tăng theo, nhưng nếu giá đảo chiều, lệnh sẽ được kích hoạt để bảo vệ phần lợi nhuận đã có.
Quan sát khối lượng giao dịch: Khi khối lượng giao dịch giảm dần trong xu hướng tăng, đây có thể là tín hiệu cho thấy lực mua đang yếu đi và giá có khả năng đảo chiều. Nhà đầu tư cần theo dõi chặt chẽ để quyết định chốt lời kịp thời trước khi xu hướng đảo ngược.

Lịch sử cho thấy rằng những người kiên trì chốt lời từng phần luôn kiếm được nhiều tiền hơn những người cố gắng bắt đỉnh. Học cách chốt lời có chiến lược giúp nhà đầu tư tránh được những sai lầm phổ biến và bảo toàn lợi nhuận trước những đợt điều chỉnh mạnh.

5. Hạn chế lướt X trừ khi bạn là nhà sáng tạo nội dung

X (Twitter) là một trong những nền tảng quan trọng đối với cộng đồng crypto. Nó đóng vai trò là trung tâm cập nhật tin tức, chia sẻ phân tích và cung cấp những góc nhìn từ các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Tuy nhiên, việc dành quá nhiều thời gian trên X có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Một trong những rủi ro lớn nhất của X là tâm lý bầy đàn. Khi thị trường tăng mạnh, FOMO (Fear of Missing Out – sợ bỏ lỡ cơ hội) lan rộng khiến nhiều người mua vào ở mức giá cao nhất. Ngược lại, khi thị trường giảm, FUD (Fear, Uncertainty, Doubt – sợ hãi, không chắc chắn, nghi ngờ) có thể khiến nhà đầu tư bán tháo tài sản ở mức giá thấp nhất.

Ngoài ra, không phải tất cả thông tin trên X đều chính xác hoặc hữu ích. Có rất nhiều nội dung mang tính chất thao túng giá hoặc shill token với mục đích thu hút dòng tiền từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Nếu không có sự sàng lọc kỹ lưỡng, nhà đầu tư dễ bị cuốn vào những quyết định sai lầm dựa trên thông tin không đáng tin cậy.

Thay vì lãng phí thời gian vào những cuộc tranh luận vô nghĩa, một cách tiếp cận tốt hơn là:

Chỉ theo dõi những nguồn đáng tin cậy: Chẳng hạn như các nhà phân tích có thành tích tốt hoặc những tổ chức nghiên cứu có uy tín.
Hạn chế tiếp xúc với tin tức trong thời gian giao dịch: Điều này giúp giảm thiểu ảnh hưởng tâm lý và giữ vững chiến lược cá nhân.
Tận dụng X như một công cụ học tập hoặc tạo nội dung: Nếu bạn có khả năng phân tích tốt, việc chia sẻ góc nhìn của riêng mình có thể giúp xây dựng thương hiệu cá nhân và tạo ra cơ hội mới trong ngành crypto.

Nhìn chung, X có thể là một công cụ hữu ích, nhưng cần sử dụng có chọn lọc để tránh bị cuốn vào những biến động tâm lý không cần thiết.

6. Hiểu và ứng dụng các công cụ phân tích kỹ thuật quan trọng

Phân tích kỹ thuật là một công cụ không thể thiếu đối với bất kỳ nhà đầu tư nào muốn đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thay vì cảm tính. Một số công cụ quan trọng mà mọi nhà giao dịch nên nắm vững bao gồm:

Hỗ trợ/kháng cự (S/R): Giúp xác định các vùng giá quan trọng nơi giá có thể đảo chiều hoặc tiếp tục xu hướng.
Fibonacci retracement: Công cụ đo lường các mức điều chỉnh tiềm năng của giá, giúp tìm điểm vào lệnh và chốt lời hợp lý.
Đường trung bình động (Moving Average): Dùng để xác định xu hướng chung của thị trường và tìm các tín hiệu giao dịch.

Hiểu và áp dụng các công cụ này giúp nhà đầu tư xây dựng chiến lược giao dịch vững chắc và giảm thiểu các quyết định cảm tính.

7. Giới hạn số lượng vị thế đang mở

Một trong những sai lầm phổ biến của nhà đầu tư mới là mở quá nhiều vị thế cùng lúc. Điều này có thể gây ra một số vấn đề:

Khó quản lý danh mục đầu tư, dẫn đến việc không thể theo dõi và điều chỉnh kịp thời.
Gia tăng mức độ rủi ro tổng thể, vì một biến động tiêu cực của thị trường có thể ảnh hưởng đến toàn bộ danh mục.
Tăng áp lực tâm lý, khiến nhà đầu tư dễ đưa ra quyết định vội vàng.

Giải pháp là chỉ giữ một số lượng vị thế hợp lý, tập trung vào những cơ hội tốt nhất thay vì phân tán vốn vào quá nhiều tài sản.

8. Quản lý rủi ro là yếu tố sống còn

Dù có chiến lược tốt đến đâu, nếu không có kế hoạch quản lý rủi ro, nhà đầu tư vẫn có thể thua lỗ nặng nề. Một số nguyên tắc quan trọng trong quản lý rủi ro bao gồm:

Không sử dụng đòn bẩy quá cao, đặc biệt trong thị trường có biến động mạnh.
Luôn đặt stop-loss để giới hạn thua lỗ và bảo vệ vốn.
Không để một giao dịch đơn lẻ ảnh hưởng quá lớn đến danh mục đầu tư, hãy phân bổ vốn một cách hợp lý.

Việc duy trì kỷ luật trong quản lý rủi ro giúp nhà đầu tư tồn tại lâu dài và tránh những tổn thất không đáng có trong các giai đoạn thị trường lao dốc.

9. Kết luận

Bảo toàn vốn trong thị trường crypto không phải là điều dễ dàng, nhưng đó là điều kiện tiên quyết để có thể tồn tại lâu dài. Những nguyên tắc trên không chỉ giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro mà còn tạo ra một chiến lược bền vững để phát triển tài sản theo thời gian.

Hãy nhớ rằng, trong thị trường này, khả năng sinh tồn quan trọng hơn khả năng kiếm lợi nhuận nhanh chóng. Những người sống sót qua nhiều chu kỳ thị trường mới là những người có cơ hội trở thành nhà đầu tư thành công thực sự.

Cuối cùng, sức khỏe cũng là một dạng tài sản. Đừng để crypto chi phối hoàn toàn cuộc sống – giữ cân bằng, duy trì kỷ luật và tiếp tục học hỏi để trở thành một nhà đầu tư thông minh hơn qua mỗi chu kỳ.

Đọc thêm: